Krabbe hastalığı: belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Krabbe hastalığına genel bakış

Krabbe hastalığı, beyindeki ve sinir sistemi boyunca sinir hücrelerinin koruyucu kaplamasını (miyelin) yok eden kalıtsal bir hastalıktır.

Çoğu durumda, Krabbe hastalığının belirti ve semptomları bebeklerde 6 aylıktan önce gelişir ve bu hastalık genellikle 2 yaşına kadar ölümle sonuçlanır. Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde geliştiğinde, hastalığın seyri büyük ölçüde değişebilir.

Krabbe hastalığının tedavisi yoktur ve tedavi destekleyici bakıma odaklanır. Bununla birlikte, kök hücre nakli, semptomların başlangıcından önce tedavi edilen bebeklerde ve bazı büyük çocuklarda ve yetişkinlerde bir miktar başarı göstermiştir.

Krabbe hastalığı Amerika Birleşik Devletleri’nde 100.000 kişiden 1’ini etkiler. Krabbe hastalığı, globoid hücre lökodistrofisi olarak da bilinir.

Krabbe hastalığının belirtileri

Çoğu durumda, Krabbe hastalığının belirti ve semptomları yaşamın ilk 2 ila 5 ayında ortaya çıkar. Semptomlar yavaş yavaş başlar ve giderek kötüleşir.

Bebeklerde belirtiler

Bu hastalığın başlangıcındaki yaygın belirti ve semptomlar şunlardır:

• Beslenme zorlukları
• Açıklanamayan ağlama
• Aşırı sinirlilik
• Enfeksiyon belirtisi olmayan ateş
• Uyanıklıkta düşüş
• Tipik gelişimsel dönüm noktalarındaki gecikmeler
• Kas spazmları
• Baş kontrolünün kaybı
• sık kusma

Hastalık ilerledikçe, belirti ve semptomlar daha şiddetli hale gelir. Belirtiler şunları içerebilir:

• nöbetler
• Gelişimsel yeteneklerin kaybı
• İlerleyen işitme ve görme kaybı
• Sert, daralmış kaslar
• Sert, sabit duruş
• Yutma ve nefes alma yeteneğinin ilerleyici kaybı

Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde semptomlar

Krabbe hastalığı daha sonra çocuklukta veya yetişkinlikte geliştiğinde, belirti ve semptomlar büyük ölçüde değişebilir. Belirtiler şunları içerebilir:

• Aşamalı görme kaybı
• Yürüme zorluğu (ataksi)
• Düşünme becerilerinde düşüş
• El becerisi kaybı
• Kas Güçsüzlüğü

Genel bir kural olarak, Krabbe hastalığının ortaya çıktığı yaş ne kadar küçükse, hastalık o kadar hızlı ilerler ve ölümle sonuçlanma olasılığı o kadar artar.

Ergenlik veya yetişkinlik döneminde teşhis edilen bazı kişiler, birincil durum olarak kas zayıflığı ile daha az şiddetli semptomlara sahip olabilir. Düşünme becerilerinde herhangi bir bozulma olmayabilir.

Ne zaman doktora görünmeniz gerekiyor?

Bebeklik döneminde Krabbe hastalığının erken belirtileri ve semptomları, herhangi bir sayıda hastalığı veya gelişimsel sorunu gösterebilir. Bu nedenle, çocuğunuzda hastalığın belirtileri veya semptomları varsa, hızlı ve doğru bir teşhis konulması önemlidir.

Çoğunlukla daha büyük çocuklar ve yetişkinlerle ilişkili belirti ve semptomlar da Krabbe hastalığına özgü değildir ve zamanında teşhis gerektirir.

Krabbe hastalığının nedenleri

Krabbe hastalığı, bir kişi değiştirilmiş (mutasyona uğramış) bir genin iki kopyasını – her bir ebeveynden bir kopya – miras aldığında ortaya çıkar.

Bir gen, protein üretmek için bir tür plan sağlar. Bu planda bir hata varsa, protein ürünü düzgün çalışmayabilir. Krabbe hastalığı durumunda, belirli bir genin mutasyona uğramış iki kopyası, galaktocerebrosidaz (GALC) adı verilen bir enzimin çok az üretilmesine veya hiç üretilmesine neden olmaz.

GALC gibi enzimler, bir hücrenin geri dönüşüm merkezindeki (lizozom) belirli maddelerin parçalanmasından sorumludur. Krabbe hastalığında, GALC enzimlerinin yetersiz tedariki, galaktolipidler adı verilen belirli yağ türlerinin birikmesine neden olur.

Sinir hücrelerinde hasar

Galaktolipidler normalde sinir hücrelerinin (miyelin) koruyucu kaplamasını üreten ve koruyan hücrelerde bulunur. Bununla birlikte, bol miktarda galaktolipid toksik bir etkiye sahiptir. Bazı galaktolipidler, miyelin oluşturan hücrelerin kendi kendini yok etmesini tetikler.

Diğer galaktolipitler, sinir sistemindeki mikroglia adı verilen özel artık yiyen hücreler tarafından alınır. Aşırı galaktolipidleri temizleme işlemi, normalde yardımcı olan bu hücreleri, miyeline zarar veren iltihabı destekleyen, globoid hücreler adı verilen anormal, toksik hücrelere dönüştürür.

Ardından miyelin kaybı (demiyelinizasyon), sinir hücrelerinin mesaj gönderip almasını engeller.

Risk faktörleri

Krabbe hastalığı ile ilişkili gen mutasyonu, yalnızca genin iki mutasyona uğramış kopyası kalıtsal olarak alındığında hastalığa neden olur. Mutasyona uğramış iki kopyadan kaynaklanan bir hastalığa otozomal çekinik bozukluk denir.

Her ebeveynde genin mutasyona uğramış bir kopyası varsa, çocuk için risk aşağıdaki gibi olacaktır:

• Hastalığa neden olacak şekilde mutasyona uğramış iki kopyayı kalıtım yoluyla alma şansı %25
• Çocuğun mutasyonun taşıyıcısı olmasına neden olacak, ancak hastalığın kendisine yol açmayacak olan yalnızca bir mutasyona uğramış kopyayı kalıtım yoluyla alma şansı %50’dir.
• Genin iki normal kopyasını kalıtım yoluyla alma şansı %25

Genetik test

Krabbe hastalığı olan bir çocuğa sahip olma riskini anlamak için genetik testler bazı durumlarda düşünülebilir:

• Ebeveynlerden biri veya her ikisi, bilinen bir ailede Krabbe hastalığı öyküsü nedeniyle bir GALC gen mutasyonunun taşıyıcılarıysa, bir çift kendi ailelerindeki riskleri anlamak için test yaptırmak isteyebilir.
• Bir çocuğa Krabbe hastalığı teşhisi konulursa, bir aile, hastalığı daha sonra geliştirebilecek diğer çocukları belirlemek için genetik testleri düşünebilir.
• Ebeveynler bilinen taşıyıcılarsa, çocuklarının hastalığa yakalanma olasılığının olup olmadığını belirlemek için doğum öncesi bir genetik test isteyebilirler.
• Tüp bebek kullanan bilinen taşıyıcılar, implantasyondan önce döllenmiş yumurtalarla genetik test isteyebilir.

Genetik testler dikkatle değerlendirilmelidir. Genetik testlerin faydalarını, sınırlarını ve sonuçlarını anlamanıza yardımcı olabilecek genetik danışmanlık hizmetleri hakkında doktorunuza danışın.

Krabbe hastalığının komplikasyonları

İlerlemiş Krabbe hastalığı olan çocuklarda enfeksiyonlar ve solunum güçlükleri de dahil olmak üzere bir takım komplikasyonlar gelişebilir. Hastalığın ilerleyen aşamalarında çocuklar iş göremez hale gelir, yataklarına kapatılır ve sonunda bitkisel hayata girerler.

Bebeklik döneminde Krabbe hastalığı gelişen çocukların çoğu, çoğunlukla solunum yetmezliği veya hareketsizlik komplikasyonları ve belirgin şekilde azalmış kas tonusu nedeniyle 2 yaşından önce ölmektedir. Hastalığı daha sonra çocuklukta geliştiren çocukların, genellikle tanıdan sonra iki ila yedi yıl arasında, biraz daha uzun bir yaşam beklentisi olabilir.

Krabbe hastalığının teşhisi

Doktorunuz genel bir fizik muayene yapacak ve nörolojik bir hastalığa işaret edebilecek belirti ve semptomları değerlendirecektir. Krabbe hastalığının teşhisi, aşağıdaki testleri içerebilen bir dizi teste dayanır.

Laboratuvar testleri

GALC enzim aktivitesinin seviyesini değerlendirmek için bir laboratuvara bir kan örneği gönderilecektir. Çok düşük veya GALC yok aktivite seviyesi Krabbe hastalığını gösterebilir.

Sonuçlar bir doktorun teşhis koymasına yardımcı olsa da, hastalığın ne kadar hızlı ilerleyebileceğine dair kanıt sağlamazlar. Örneğin, çok düşük GALC aktivite her zaman durumun hızla ilerleyeceği anlamına gelmez.

Görüntüleme testleri

Doktorunuz, beynin etkilenen bölgelerinde miyelin kaybını (demiyelinizasyon) tespit edebilen bir veya daha fazla görüntüleme testi isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI), ayrıntılı 3 boyutlu görüntüler üretmek için radyo dalgaları ve manyetik alan kullanan bir teknoloji
• 2 boyutlu görüntüler üreten özel bir X-ışını teknolojisi olan bilgisayarlı tomografi (CT)

Sinir iletim çalışması

Bir sinir iletim çalışması, sinirlerin bir sinyali iletme hızını – esasen ne kadar hızlı bir mesaj gönderebildiklerini – değerlendirir. Özel bir cihaz, vücuttaki bir noktadan diğerine geçmek için bir elektrik darbesinin aldığı süreyi ölçer. Miyelin bozulduğunda, sinir iletimi daha yavaştır.

Genetik test

Teşhisi doğrulamak için bir kan örneği ile genetik bir test yapılabilir. Mutasyona uğramış genin Krabbe hastalığına neden olan varyant formları vardır. Belirli bir mutasyon türü, hastalığın beklenen seyri hakkında bazı ipuçları sağlayabilir.

Yenidoğan taraması

Bazı ülkelerde, Krabbe hastalığı için bir tarama testi, yeni doğanlar için standart bir değerlendirme setinin parçasıdır. İlk tarama testi GALC’yi ölçer enzim aktivitesi. Enzim aktivitesi düşük bulunursa, takip GALC testleri ve genetik testler yapılır.

Yenidoğan tarama testlerinin kullanımı nispeten yenidir. Araştırmacılar hala bu testlerin en iyi nasıl kullanılacağını, testlerin ne kadar doğru tanıya yol açtığını ve hastalığın seyrini ne kadar iyi tahmin ettiklerini anlamak için çalışıyor.

Bugüne kadar yapılan çalışmalar, semptomlar ortaya çıkmadan önce Krabbe hastalığı için belirteçlerin belirlenmesinin benzersiz bir tedavi penceresi oluşturabileceğini düşündürmektedir. Kök hücre nakli adı verilen bir tedavi prosedürü, yaşamın ilk haftalarında uygulandığında Krabbe hastalığının seyrini iyileştirebilir.

Krabbe hastalığının tedavisi

Halihazırda Krabbe hastalığının semptomlarını geliştirmiş olan bebekler için hastalığın seyrini değiştirebilecek bir tedavi şu anda yoktur. Bu nedenle tedavi, semptomları yönetmeye ve destekleyici bakım sağlamaya odaklanır. Müdahaleler aşağıdakileri içerebilir:

• Nöbetleri yönetmek için antikonvülsan ilaçlar
• Kas spastisitesini ve sinirliliğini hafifleten ilaçlar
• Kas tonusunun bozulmasını en aza indirmek için fizik tedavi
• Sıvıları ve besin maddelerini doğrudan mideye (mide tüpü) iletmek için bir tüp kullanılması gibi beslenme desteği

Hastalığın daha az şiddetli formları olan daha büyük çocuklar veya yetişkinler için müdahaleler şunları içerebilir:

• Kas tonusunun bozulmasını en aza indirmek için fizik tedavi
• Günlük aktivitelerle mümkün olduğunca fazla bağımsızlık elde etmek için ergoterapi

Kök hücre nakli

Hematopoietik kök hücreler, vücuttaki farklı kan hücrelerinin tümüne dönüşebilen özel hücrelerdir. Bu kök hücreler aynı zamanda sinir sisteminde ikamet eden mikroglia, özel artık yiyen hücreler kaynağıdır. Krabbe hastalığında mikroglia toksik globoid hücrelere dönüşür.

Kök hücre naklinde, donör kök hücreleri, merkezi venöz kateter adı verilen bir tüp aracılığıyla alıcının kan dolaşımına verilir. Donör kök hücreler, vücudun, sinir sistemini doldurabilen ve işleyen GALC enzimleri iletebilen sağlıklı mikroglia üretmesine yardımcı olur. Bu tedavi yöntemi, bir dereceye kadar normal miyelin üretimi ve bakımının yeniden sağlanmasına yardımcı olabilir.

Tedavi semptomların başlangıcından önce başlarsa, yani yenidoğan tarama testinden tanı konulduğunda, bu terapi bebeklerde sonuçları iyileştirebilir. Mevcut kanıtlar, kök hücre transplantasyonunun, bir bebek 2 haftalık olmadan önce başlandığında en etkili olduğunu göstermektedir.

Araştırmalar, kök hücre nakli ile tedavi edilen semptomatik olmayan çocukların, semptomlar gelişmeden önce kök hücre nakli almayan çocuklara kıyasla hastalık ilerlemesinin daha yavaş ve yaşam kalitesinin ve uzunluğunun arttığını bulmuştur. Bununla birlikte, semptomlar ortaya çıkmadan önce kök hücre nakli yapılan bebekler, çocukluk döneminde konuşma, yürüme ve diğer motor becerilerde hala önemli zorluklar yaşarlar.

Krabbe hastalığının hafif semptomları olan daha büyük çocuklar ve yetişkinler de bu tedaviden yararlanabilir. Bebeklerde olduğu gibi, kök hücre nakli sırasında semptomların şiddeti tedavi sonuçlarını etkiler.