Kardiyojenik şok: belirtiler, neden ve tedavi

Kardiyojenik şok (İngilizce:cardiogenic shock), kalbin aniden vücudun ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar kan pompalayamadığı bir durumdur. Bu duruma çoğunlukla şiddetli kalp krizi neden olur, ancak kalp krizi geçiren herkes kardiyojenik şok yaşamaz.

Kardiyojenik şok nadirdir, ancak hemen tedavi edilmezse genellikle ölümcül olur. Derhal tedavi edilirse bu durumu geliştiren kişilerin yaklaşık yarısı hayatta kalır.

Kardiyojenik şok belirtileri

Kardiyojenik şok belirtileri ve semptomları şunları içerir:

• Hızlı nefes alma
• Şiddetli nefes darlığı
• Ani, hızlı kalp atışı (tachycardia)
• Bilinç kaybı
• Zayıf nabız
• Düşük tansiyon (hypotension)
• Terlemek
• Soluk cilt
• Soğuk eller veya ayaklar
• Normalden az idrar yapmak veya hiç idrar yapmamak

Kalp krizi belirtileri

Kardiyojenik şok genellikle şiddetli kalp krizi geçiren kişilerde meydana geldiğinden, kalp krizinin belirti ve semptomlarını bilmek önemlidir. Bu belirtiler şunları içerir:

• Göğsün ortasında birkaç dakikadan uzun süren basınç, dolgunluk veya sıkışma hissi
• Omuza, bir veya her iki kola, sırta, hatta dişlere ve çeneye kadar uzanan ağrı
• Göğüs ağrısı ataklarının artması
• Nefes darlığı
• Terlemek
• Baş dönmesi veya ani baş dönmesi
• Mide bulantısı ve kusma

Kardiyojenik şok gelişme riskinizi azaltmak için bu belirti veya semptomlara sahip olduğunuzda derhal tıbbi yardım almalısınız.

Ne zaman doktora görünmeniz gerekir?

Kalp krizi tedavisi almak hayatta kalma şansınızı hızla artırır ve kalbinizdeki hasarı en aza indirir. Kalp krizi belirtileri gösteriyorsanız yardım için acil durum telefon numarasını veya acil tıbbi hizmetleri arayın. Acil tıbbi hizmetlere erişiminiz yoksa birisinin sizi en yakın hastaneye götürmesini sağlayın. Kendiniz sürmeyin.

Kardiyojenik şoka ne sebep olur?

Çoğu durumda, genellikle kalp krizinden dolayı kalbinize oksijen gitmemesi, ana pompalama odasına (sol ventrikül) zarar verir. Kalbinizin o bölgesine oksijen açısından zengin kan dolaşmazsa, kalp kası zayıflayabilir ve kardiyojenik şoka girebilir.

Nadiren, oksijen almak için akciğerlerinize kan gönderen kalbinizin sağ ventrikülünün hasar görmesi kardiyojenik şoka yol açar.

Kardiyojenik şokun diğer olası nedenleri şunlardır:

• Kalp kası iltihabı (myocarditis)
• Kalp kapakçıklarının enfeksiyonu (endocarditis)
• Herhangi bir nedenden dolayı zayıflamış kalp
• Aşırı dozda ilaç kullanımı veya kalbinizin pompalama yeteneğini etkileyebilecek maddelerle zehirlenme

Risk faktörleri

Kalp krizi geçirirseniz, aşağıdaki durumlarda kardiyojenik şok gelişme riskiniz artar:

• Yaşlı bir insan mı
• Kalp yetmezliği veya kalp krizi geçmişiniz varsa
• Kalbin ana arterlerinin birçoğunda tıkanıklıklar (koroner arter hastalığı) varsa
• Diyabet veya yüksek tansiyonunuz varsa
• Kadın mı

Kardiyojenik şokun komplikasyonları

Derhal tedavi edilmezse kardiyojenik şok ölümcül olabilir. Bir diğer ciddi komplikasyon ise karaciğer, böbrekler veya diğer organlarda oksijen eksikliğinden kaynaklanan ve kalıcı olabilen hasardır.

Kardiyojenik şokun önlenmesi

Kardiyojenik şoku önlemenin en iyi yolu, kalbinizi sağlıklı tutmak ve kan basıncınızı kontrol altında tutmak için yaşam tarzı değişiklikleri yapmaktır.

• Tütün içmeyin ve pasif içicilikten kaçının. Sigarayı bıraktıktan birkaç yıl sonra felç geçirme riskiniz sigara içmeyen biriyle aynı olur.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Aşırı kilolu olmak, yüksek tansiyon, kardiyovasküler hastalık ve diyabet gibi kalp krizi ve kardiyojenik şok için diğer risk faktörlerine katkıda bulunur. Sadece 5 kilo kaybetmek kan basıncını düşürebilir ve kolesterol seviyelerini iyileştirebilir.
• Daha az kolesterol ve doymuş yağ tüketin. Bu gıdaları, özellikle de doymuş yağları sınırlamak, kalp hastalığı riskinizi azaltabilir. Trans yağdan kaçının.
• İlave şeker ve alkolü sınırlayın. Bu eylem, besin açısından fakir kalorilerden kaçınmanıza ve sağlıklı bir kiloyu korumanıza yardımcı olacaktır.
• Düzenli egzersiz. Egzersiz kan basıncınızı düşürebilir, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol seviyenizi artırabilir ve kan damarlarınızın ve kalbinizin genel sağlığını iyileştirebilir. Haftanın çoğu gününde yavaş yavaş 30 dakikaya kadar yürüyüş, koşu, yüzme veya bisiklete binme gibi aktiviteler yapın.

Kalp krizi geçirirseniz hızlı müdahale kardiyojenik şokun önlenmesine yardımcı olabilir. Kalp krizi geçirdiğinizi düşünüyorsanız acil tıbbi yardım alın.

Teşhis

Kardiyojenik şok genellikle acil durumlarda teşhis edilir. Doktorlar şok belirtilerini ve semptomlarını kontrol edecek ve ardından nedeni bulmak için testler yapacaklardır. Testler şunları içerebilir:

• Kan basıncı ölçümü. Şoktaki kişilerin kan basıncı çok düşüktür.
• Elektrokardiyogram (EKG). Bu test, cildinize bağlanan elektrotlar aracılığıyla kalbinizin elektriksel aktivitesini kaydeder. Kalp kasınızda hasar varsa, elektrik sorunlarınız varsa veya kalbinizin çevresinde sıvı birikmişse, kalp elektriksel uyarıları normal şekilde iletmeyecektir.
• Göğüs röntgeni. Bu test, doktorunuzun kalbinizin ve kan damarlarının boyutunu ve şeklini ve akciğerlerinizde sıvı olup olmadığını kontrol etmesine olanak tanır.
• Kan testleri. Organ hasarı, enfeksiyon ve kalp krizi olup olmadığını kontrol etmek için kan alacaksınız. Kanınızdaki oksijeni ölçmek için arteriyel kan gazı adı verilen başka bir kan testi türü kullanılabilir.
• Ekokardiyogram. Ses dalgaları, kalp krizinden kaynaklanan hasarın belirlenmesine yardımcı olabilecek kalbinizin bir görüntüsünü üretir.
• Kalp kateterizasyonu (anjiyogram). Genellikle bacağınızdaki bir atardamara yerleştirilen uzun, ince bir tüp (kateter) yoluyla kalbinizin atardamarlarına sıvı bir boya enjekte edilir. Boya, arterlerinizi röntgende görünür hale getirerek tıkanıklık veya daralma alanlarını ortaya çıkarır.

Kardiyojenik şokun tedavisi

Kardiyojenik şok tedavisi, oksijen eksikliğinden kalp kasınıza ve diğer organlarınıza verilen hasarı en aza indirmeye odaklanır.

Acil yaşam desteği

Kardiyojenik şok geçiren çoğu insan ekstra oksijene ihtiyaç duyar. Gerekirse bir solunum makinesine (ventilator) bağlanacaksınız. İlaçları ve sıvıyı kolunuzdaki intravenöz bir hat aracılığıyla alacaksınız.

İlaçlar

İntravenöz hat yoluyla verilen sıvılar ve plazma ve kardiyojenik şoku tedavi etmek için kullanılan ilaçlar, kalbinizin pompalama yeteneğini artırmaya çalışır.

• İnotropik ajanlar. Diğer tedaviler işe yaramaya başlayana kadar, kalp fonksiyonunuzu iyileştirecek norepinefrin (Levophed) veya dopamin gibi ilaçlar verilebilir.
• Aspirin. Acil sağlık çalışanları, kanın pıhtılaşmasını azaltmak ve kanınızın daralmış bir arterden akmasını sağlamak için size hemen aspirin verebilir. Yardım gelmesini beklerken kendinize bir aspirin alın, ancak doktorunuz daha önce kalp krizi belirtileri için bunu yapmanızı söylediyse.
• Trombolitikler. Pıhtı kırıcı veya fibrinolitik olarak da adlandırılan bu ilaçlar, kalbinize kan akışını engelleyen kan pıhtısının çözülmesine yardımcı olur. Kalp krizinden sonra trombolitik ilacı ne kadar erken alırsanız, hayatta kalma şansınız o kadar artar. Yalnızca acil kalp kateterizasyonu mevcut değilse, muhtemelen alteplase (Activase) veya reteplase (Retavase) gibi trombolitikler alacaksınız.
• Antiplatelet ilaç. Acil servis doktorları, yeni pıhtı oluşumunu önlemeye yardımcı olmak için size aspirine benzer ilaçlar verebilir. Bu ilaçlar arasında oral klopidogrel (Plavix) ve damar yoluyla (intravenöz olarak) verilen abciximab (Reopro), tirofiban (Aggrastat) ve eptifibatid (Integrilin) ​​gibi trombosit glikoprotein IIb/IIIa reseptör blokerleri gibi ilaçlar bulunur.
• Diğer kan inceltici ilaçlar. Kanınızın pıhtılaşma olasılığını azaltmak için muhtemelen heparin gibi başka ilaçlar verilecektir. Heparin genellikle kalp krizinden sonraki ilk birkaç gün içinde verilir.

Tıbbi prosedürler

Kardiyojenik şoku tedavi etmeye yönelik tıbbi prosedürler genellikle kalbinizdeki kan akışını yeniden sağlamaya odaklanır. Tıbbi prosedürler şunları içerir:

• Anjiyoplasti ve stentleme. Kalp kateterizasyonu sırasında bir tıkanıklık tespit edilirse, doktor, özel bir balonla donatılmış uzun, ince bir tüpü (kateter), genellikle bacağınızdaki bir arterden, kalbinizdeki tıkalı bir artere yerleştirebilir. Balon, yerine yerleştirildikten sonra tıkanıklığı açmak için kısa süreliğine şişirilir.

  Zamanla açık kalmasını sağlamak için arterin içine metal bir ağ stent yerleştirilebilir. Çoğu durumda, doktorunuz arterinizi açık tutmaya yardımcı olmak için yavaş salınan bir ilaçla kaplı bir stent yerleştirecektir.

• Balloon pump. Doktorunuz kalbinizin ana atardamarına (aort) bir balon pompası yerleştirir. Bu pompa aort içinde şişip sönerek kan akışına yardımcı olur ve kalbinizin iş yükünün bir kısmını alır.
• Mekanik dolaşım desteği. Ekstrakorporeal membran oksijenasyonu (ECMO) gibi kan akışını iyileştirmeye ve vücuda oksijen sağlamaya yardımcı olmak için balon pompasından daha yeni yöntemler kullanılıyor.

Ameliyat

İlaçlar ve tıbbi prosedürler kardiyojenik şoku tedavi etmek için işe yaramazsa doktor ameliyat önerebilir.

• Koroner arter bypass ameliyatı. Bu ameliyat yöntemi, tıkalı koroner arterin ötesindeki bir bölgeye damarların veya arterlerin dikilmesiyle gerçekleştirilir. Doktor, kalbinizin kalp krizinin ardından iyileşmesi için zaman bulduktan sonra bu işlemi önerebilir. Bazen bypass ameliyatı acil olarak yapılır.
• Kalbinizdeki bir yaralanmayı onarmak için yapılan ameliyat. Bazen kalp odalarından birinde yırtılma veya kalp kapakçığının hasar görmesi gibi bir yaralanma kardiyojenik şoka neden olabilir. Ameliyat sorunu çözebilir.
• Ventriküler destek cihazı. Karnın içine mekanik bir cihaz yerleştirilebilir ve kalbin pompalanmasına yardımcı olması için kalbe takılabilir. Bu yöntem, yeni kalp bekleyen veya kalp nakli yapamayan son dönem kalp yetmezliği olan bazı kişilerin yaşamlarını uzatabilir ve iyileştirebilir.
• Kalp nakli. Kalbiniz başka tedavilerin işe yaramayacağı kadar hasar görmüşse, kalp nakli son çare olabilir.