Zatürre: nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Genel Bakış

Pnömoni, akciğerlerden birinde veya her ikisinde bulunan hava keselerini iltihaplayan bir enfeksiyondur. Hava keseleri sıvı veya irinle dolabilir ve balgam veya irinle öksürüğe, ateşe, titremeye ve nefes almada zorluğa neden olabilir. Bakteriler, virüsler ve mantarlar dahil çeşitli organizmalar zatürreye neden olabilir.

Pnömoni ciddiyeti hafif ila yaşamı tehdit edici olabilir. Bu hastalık en çok bebekler ve küçük çocuklar, 65 yaşından büyük kişiler ve sağlık sorunları veya zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler için ciddidir.

Zatürree belirtileri

Zatürre semptomları, enfeksiyona neden olan mikrop türü, yaşınız ve genel sağlığınız gibi faktörlere bağlı olarak hafiften şiddetliye değişir. Hafif semptomlar genellikle soğuk algınlığı veya grip belirtilerine benzer, ancak daha uzun sürer.

Zatürree belirtileri şunları içerebilir:

• Nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı
• Zihinsel farkındalıkta kafa karışıklığı veya değişiklikler (65 yaş ve üstü yetişkinlerde)
• Balgam üretebilen öksürük
• Yorgunluk
• Ateş, terleme ve titreyen titreme
• Normal vücut ısısının altında (65 yaş üstü yetişkinlerde ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde)
• Mide bulantısı, kusma veya ishal
• Nefes darlığı

Bebekler enfeksiyon belirtisi göstermeyebilir veya kusabilir, ateşi ve öksürüğü olabilir, huzursuz veya yorgun görünebilir veya nefes almakta ve yemek yemekte zorluk çekebilir.

Ne zaman doktora görünmen gerekiyor?

Nefes almakta güçlük çekiyorsanız, göğüs ağrınız varsa, 102 derece F (39 derece C) veya daha yüksek ateşiniz varsa veya özellikle irin öksürüyorsanız sürekli öksürüyseniz doktorunuza görünün.

Bu yüksek risk gruplarındaki insanlar bir doktora görünmelidir:

• 65 yaş üstü yetişkinler
• Semptomları olan 2 yaşından küçük çocuklar
• Altta yatan bir sağlık durumu veya zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişiler
• Kemoterapi gören veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaç alan kişiler

Bazı yaşlı yetişkinler ve kalp yetmezliği veya kronik akciğer sorunları olan kişiler için pnömoni, hızla hayatı tehdit eden bir duruma dönüşebilir.

Zatürree nedenleri

Pek çok mikrop zatürreye neden olabilir. En yaygın olanları soluduğumuz havadaki bakteri ve virüslerdir. Vücudunuz genellikle bu mikropların akciğerlerinize bulaşmasını engeller. Ancak bazen bu mikroplar, sağlığınız genel olarak iyi olsa bile bağışıklık sisteminizi alt edebilir.

Pnömoni, ona neden olan mikrop türlerine ve enfeksiyonu nerede kaptığınıza göre sınıflandırılır.

Toplumdan pnömoni

Toplum kaynaklı pnömoni, en yaygın pnömoni türüdür. Bu hastalık hastanelerin dışında veya diğer sağlık tesislerinin dışında ortaya çıkar. Şunlardan kaynaklanıyor olabilir:

• Bakteri. Pek çok ülkede bakteriyel pnömoninin en yaygın nedeni Streptococcus pneumoniae’dir. Bu tür pnömoni tek başına veya soğuk algınlığı veya grip olduktan sonra ortaya çıkabilir. Hastalık, lober pnömoni adı verilen bir durum olan akciğerin bir bölümünü (lob) etkileyebilir.
• Bakteri benzeri organizmalar. Mycoplasma pneumoniae ayrıca pnömoniye neden olabilir. Bu tip pnömoni genellikle diğer pnömoni türlerinden daha hafif semptomlar üretir.
• Mantarlar. Bu tür pnömoni en çok kronik sağlık sorunları olan veya bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ve organizmaları yüksek dozlarda soluyan kişilerde görülür. Hastalığa neden olan mantarlar toprakta veya kuş dışkısında bulunabilir ve coğrafi konuma göre değişiklik gösterir.
• COVID-19 dahil virüsler. Soğuk algınlığına ve gribe neden olan bazı virüsler zatürreye neden olabilir. Virüsler, 5 yaşından küçük çocuklarda pnömoninin en yaygın nedenidir. Viral pnömoni genellikle hafiftir. Ancak bazı durumlarda hastalık çok ciddi hale gelebilir. Coronavirus 2019 (COVID-19), şiddetli hale gelebilen zatürreye neden olabilir.

Hastane kaynaklı pnömoni

Bazı insanlar başka bir hastalık nedeniyle hastanede kaldıkları sırada zatürreye yakalanırlar. Hastane kaynaklı pnömoni ciddi olabilir çünkü buna neden olan bakteriler antibiyotiklere daha dirençli olabilir ve bakteriyi alan insanlar zaten hasta olabilir. Sıklıkla yoğun bakım ünitelerinde kullanılan solunum makineleri kullanan kişiler, bu tür pnömoni açısından daha yüksek risk altındadır.

Sağlık bakımı kaynaklı pnömoni

Sağlık bakımı kaynaklı pnömoni, uzun süreli bakım tesislerinde yaşayan veya böbrek diyaliz merkezleri dahil ayakta tedavi kliniklerinde tedavi gören kişilerde ortaya çıkan bakteriyel bir enfeksiyondur. Hastane kaynaklı pnömoni gibi, sağlık bakımı kaynaklı pnömoniye antibiyotiklere daha dirençli bakteriler neden olabilir.

Aspirasyon pnömonisi

Aspirasyon pnömonisi, ciğerlerinize yiyecekleri, içecekleri veya tükürüğü soluduğunuzda ortaya çıkar. Beyin hasarı veya yutma problemi veya aşırı alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi normal öğürme refleksinizi bozan bir şey varsa aspirasyon gerçekleşebilir.

Risk faktörleri

Zatürree herkesi etkileyebilir. Ancak en yüksek risk altındaki iki yaş grubu:

• 2 yaşında veya daha küçük çocuklar
• 65 yaş ve üstü kişiler

Diğer risk faktörleri şunları içerir:

• Hastaneye kaldırılıyor. Hastane yoğun bakım ünitesindeyseniz, özellikle nefes almanıza yardımcı olan bir makinede (ventilatör) kullanıyorsanız, zatürre riski daha yüksektir.
• Kronik hastalık. Astımınız, kronik obstrüktif akciğer hastalığınız (KOAH) veya kalp hastalığınız varsa zatürre olma olasılığınız daha yüksektir.
• Sigara içmek. Sigara içmek vücudunuzun zatürreye neden olan bakteri ve virüslere karşı doğal savunmasına zarar verir.
• Zayıflamış veya bastırılmış bağışıklık sistemi. HIV / AIDS’li, organ nakli olan veya kemoterapi veya uzun süreli steroid alan kişiler risk altındadır.

Komplikasyonlar

Tedavide bile, pnömonili bazı kişiler, özellikle yüksek risk gruplarında olanlar, aşağıdakiler dahil olmak üzere komplikasyonlar yaşayabilir:

• Kan dolaşımındaki bakteriler (bakteremi). Akciğerlerinizden kan dolaşımına giren bakteriler, enfeksiyonu diğer organlara yayarak potansiyel olarak organ yetmezliğine neden olabilir.
• Nefes almakta zorlanma. Zatürree hastalığınız şiddetliyse veya kronik altta yatan akciğer hastalığınız varsa, nefes almakta güçlük çekebilirsiniz. Akciğeriniz iyileşirken hastaneye kaldırılmanız ve bir solunum makinesi (ventilatör) kullanmanız gerekebilir.
• Akciğer çevresinde sıvı birikimi (plevral efüzyon). Pnömoni hastalığı, akciğerleri ve göğüs boşluğunu (plevra) kaplayan doku katmanları arasındaki ince boşlukta sıvı birikmesine neden olabilir. Sıvı enfekte olursa, bir göğüs tüpünden boşaltmanız veya ameliyatla çıkarmanız gerekebilir.
• Akciğer apsesi. Akciğerde bir boşlukta irin oluşursa apse oluşur. Apse genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Bazen, irin çıkarılması için apseye uzun bir iğne veya tüp yerleştirilerek ameliyat veya drenaj gerekir.

Zatürree önlenmesi

Zatürreeyi önlemeye yardımcı olmak için:

• Aşı olun. Bazı zatürre ve grip türlerini önlemek için aşılar mevcuttur. Bu aşı aşılarını yaptırmak için doktorunuzla konuşun. Aşılama yönergeleri zaman içinde değişti, bu nedenle daha önce bir pnömoni aşısı yaptırdığınızı hatırlasanız bile, aşı durumunuzu doktorunuzla gözden geçirdiğinizden emin olun.
• Çocukların aşı olduğundan emin olun. Doktorlar, 2 yaşından küçük çocuklar ve özellikle pnömokok hastalığı riski taşıyan 2 ila 5 yaş arası çocuklar için farklı bir pnömoni aşısı önermektedir. Grup çocuk bakım merkezine giden çocuklar da aşı olmalıdır. Doktorlar ayrıca 6 aydan büyük çocuklara grip aşısı aşısı yapılmasını önermektedir.
• İyi hijyen uygulayın. Kendinizi bazen zatürreye neden olan solunum yolu enfeksiyonlarından korumak için ellerinizi düzenli olarak yıkayın veya alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanın.
• Sigara içme. Sigara içmek akciğerlerinizin solunum yolu enfeksiyonlarına karşı doğal savunmasına zarar verir.
• Bağışıklık sisteminizi güçlü tutun. Yeterince uyuyun, düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı beslenin.

Zatürree teşhisi

Doktorunuz, pnömoniyi düşündüren anormal kabarcıklanma veya çatırtı sesleri olup olmadığını kontrol etmek için bir stetoskopla akciğerlerinizi dinlemek de dahil olmak üzere tıbbi geçmişinizi sorarak ve fiziksel bir muayene yaparak başlayacaktır.

Zatürree şüphesi varsa, doktorunuz aşağıdaki testleri önerebilir:

• Kan testleri. Bir enfeksiyonu doğrulamak ve enfeksiyona neden olan organizma türünü belirlemeye çalışmak için kan testleri kullanılır. Ancak, kesin tanımlama her zaman mümkün değildir.
• Göğüs röntgeni. Röntgen, doktorunuzun zatürreyi teşhis etmesine ve enfeksiyonun kapsamını ve yerini belirlemesine yardımcı olur. Bununla birlikte, röntgen doktorunuza zatürreye ne tür bir mikrop neden olduğunu söyleyemez.
• Nabız oksimetresi. Bu test, kanınızdaki oksijen seviyesini ölçer. Pnömoni, akciğerlerinizin kan dolaşımınıza yeterince oksijen taşımasını engelleyebilir.
• Balgam testi. Derin bir öksürükten sonra akciğerlerinizden (balgam) bir sıvı örneği alınır ve enfeksiyonun nedenini belirlemeye yardımcı olmak için analiz edilir.

65 yaşın üzerindeyseniz, hastanedeyseniz veya ciddi semptomlarınız veya sağlık sorunlarınız varsa doktorunuz ek testler isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:

• CT tarama. Pnömoniniz beklendiği kadar çabuk temizlenmiyorsa, doktorunuz akciğerlerinizin daha ayrıntılı bir görüntüsünü elde etmek için bir göğüs BT taraması önerebilir.
• Plevral sıvı kültürü. Plevral bölgeden kaburgalarınız arasına bir iğne yerleştirilerek sıvı bir numune alınır ve enfeksiyonun türünü belirlemeye yardımcı olmak için analiz edilir.

Zatürree tedavisi

Zatürree tedavisi, enfeksiyonun iyileştirilmesini ve komplikasyonların önlenmesini içerir. Toplum kökenli pnömoni hastaları genellikle evde ilaçla tedavi edilebilir. Çoğu semptom birkaç gün veya hafta içinde geçse de, yorgunluk hissi bir ay veya daha uzun süre devam edebilir.

Spesifik tedaviler, pnömoninizin türü ve şiddetine, yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlıdır. Seçenekler şunları içerir:

• Antibiyotikler. Bu ilaçlar bakteriyel pnömoniyi tedavi etmek için kullanılır. Pnömoniye neden olan bakteri türünü belirlemek ve onu tedavi etmek için en iyi antibiyotiği seçmek zaman alabilir. Belirtileriniz düzelmezse, doktorunuz farklı bir antibiyotik önerebilir.
• Öksürük ilacı. Bu ilaç, dinlenebilmeniz için öksürüğünüzü yatıştırmak için kullanılabilir. Öksürük, sıvıyı ciğerlerinizden gevşetmeye ve taşımaya yardımcı olduğundan öksürüğünüzü tamamen ortadan kaldırmamak iyi bir fikirdir. Ayrıca, reçetesiz satılan öksürük ilaçlarının pnömoninin neden olduğu öksürüğü azaltıp azaltmadığını araştıran çok az sayıda çalışma olduğunu bilmelisiniz. Bir öksürük kesici denemek istiyorsanız, dinlenmenize yardımcı olacak en düşük dozu kullanın.
• Ateş düşürücüler / ağrı kesiciler. Bunları ateş ve rahatsızlık için gerektiği gibi alabilirsiniz. Bunlara aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB) ve asetaminofen (Tylenol) gibi ilaçlar dahildir.

Hastanede yatış

Aşağıdaki durumlarda hastaneye kaldırılmanız gerekebilir:

• 65 yaşından büyüksün
• Zaman, insanlar veya yerler konusunda kafanız karıştı
• Böbrek fonksiyonunuz azaldı
• Sistolik kan basıncınız 90 milimetre civanın (mm Hg) altında veya diyastolik kan basıncınız 60 mm Hg veya altında
• Nefes alıp vermeniz hızlı (dakikada 30 nefes veya daha fazla)
• Solunum yardımına ihtiyacın var
• Ateşiniz normalin altında
• Kalp atış hızınız 50’nin altında veya 100’ün üzerinde

Solunum makinesine yerleştirilmeniz gerekiyorsa veya belirtileriniz şiddetliyse yoğun bakım ünitesine kabul edilebilirsiniz.

Çocuklar şu durumlarda hastaneye kaldırılabilir:

• 2 aydan küçük
• uyuşuk veya aşırı uykulu
• nefes almakta zorlanmak
• düşük kan oksijen seviyelerine sahip
• susuz