Trombositopeni (düşük trombosit sayısı) hakkında bilgi edinin

Genel Bakış

Trombositopeni (İngilizce: thrombocytopenia), kandaki trombosit sayısının düşük olduğu bir durumdur. Trombositler (thrombocyte) kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan renksiz kan hücreleridir. Trombositler kan damarı yaralanmalarında topaklaşıp tıkaç oluşturarak kanamayı durdurur.

Trombositopeni, lösemi gibi bir kemik iliği bozukluğunun veya bağışıklık sistemi probleminin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Veya bazı ilaçları almanın bir yan etkisi olabilir. Trombositopeni hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülür.

Trombositopeni hafif olabilir ve az sayıda belirti veya semptoma neden olabilir. Nadir durumlarda trombosit sayısı o kadar düşük olabilir ki tehlikeli iç kanama meydana gelebilir. Trombositopeninin bazı tedavi seçenekleri vardır.

Trombositopeni belirtileri

Trombositopeni belirti ve semptomları şunları içerebilir:

• Kolay veya aşırı morarma (purpura)
• Genellikle alt bacaklarda, nokta büyüklüğünde kırmızımsı-mor lekeler (peteşi) döküntüsü olarak görünen ciltte yüzeysel kanama
• Kesiklerden dolayı uzun süreli kanama
• Diş eti veya burun kanaması
• İdrarda veya dışkıda kan
• Alışılmadık derecede ağır adet kanamaları
• Tükenmişlik
• Büyümüş dalak

Ne zaman doktora görünmeniz gerekir?

Sizi endişelendiren trombositopeni belirtileriniz varsa doktordan randevu alın.

Durmayan kanama tıbbi bir acil durumdur. Bölgeye baskı uygulamak gibi olağan ilk yardım teknikleriyle kontrol edilemeyen kanama için derhal yardım isteyin.

Trombositopeninin nedenleri

Trombositopeni, dolaşımdaki kanın mikrolitresinde 150.000’den az trombosit bulunduğunu gösterir. Her bir trombosit yalnızca 10 gün kadar yaşadığı için vücudunuz normalde kemik iliğinizde yeni trombositler üreterek trombosit tedarikinizi sürekli olarak yeniler.

Trombositopeni nadiren kalıtsaldır; veya bir takım ilaçlar veya rahatsızlıklardan kaynaklanabilir. Sebep ne olursa olsun, dolaşımdaki trombositler aşağıdaki süreçlerin bir veya birkaçı nedeniyle azalır: trombositlerin dalakta hapsolması, trombosit üretiminin azalması veya trombosit tahribatının artması.

Sıkışmış trombositler

Dalak, karnınızın sol tarafında göğüs kafenizin hemen altında yer alan yumruk büyüklüğünde küçük bir organdır. Normalde dalağınız enfeksiyonla savaşmak ve kanınızdaki istenmeyen maddeleri filtrelemek için çalışır. Bir dizi bozukluğun neden olabileceği genişlemiş bir dalak, çok fazla trombosit barındırabilir ve bu da dolaşımdaki trombosit sayısını azaltır.

Trombosit üretiminde azalma

Trombositler kemik iliğinizde üretilir. Trombosit üretimini azaltabilecek faktörler şunlardır:

• Lösemi ve diğer kanserler
• Bazı anemi türleri
• Hepatit C veya HIV gibi viral enfeksiyonlar
• Kemoterapi ilaçları ve radyasyon tedavisi
• Ağır alkol tüketimi

Trombositlerin artan parçalanması

Bazı tıbbi durumlar vücudunuzun trombositleri üretildiklerinden daha hızlı tüketmesine veya yok etmesine neden olabilir, bu da kan dolaşımınızda trombosit eksikliğine yol açabilir. Bu tür tıbbi durumların örnekleri şunları içerir:

• Gebelik. Hamileliğin neden olduğu trombositopeni genellikle hafiftir ve doğumdan hemen sonra iyileşir.
• İmmün trombositopeni. Lupus ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklar bu tipe neden olur. Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla trombositlere saldırır ve yok eder. Bu durumun kesin nedeni bilinmiyorsa buna idiyopatik trombositopenik purpura denir. Bu tip çocuklarda daha sık görülür.
• Kandaki bakteriler. Kanı içeren ciddi bakteriyel enfeksiyonlar (bakteriyemi) trombositleri tahrip edebilir.
• Trombotik trombositopenik purpura. Bu, vücudunuzda aniden küçük kan pıhtılarının oluşması ve çok sayıda trombosit kullanılmasıyla ortaya çıkan nadir bir durumdur.
• Hemolitik üremik sendrom. Bu nadir görülen hastalık, trombosit sayısında keskin bir düşüşe, kırmızı kan hücrelerinin tahrip olmasına ve böbrek fonksiyonunun bozulmasına neden olur.
• İlaçlar. Bazı ilaçlar kanınızdaki trombosit sayısını azaltabilir. Bazen bir ilaç bağışıklık sistemini karıştırır ve trombositleri yok etmesine neden olur. Örnekler arasında heparin, kinin, sülfa içeren antibiyotikler ve antikonvülzanlar yer alır.

Trombositopeni komplikasyonları

Trombosit sayınız mikrolitre başına 10.000 trombosit altına düştüğünde tehlikeli iç kanama meydana gelebilir. Nadir de olsa şiddetli trombositopeni beyinde ölümcül olabilecek kanamalara neden olabilir.

Trombositopeni tanısı

Trombositopeniniz olup olmadığını belirlemek için aşağıdaki testler kullanılabilir:

• Kan testi. Tam kan sayımı, kan numunenizdeki trombositler de dahil olmak üzere kan hücrelerinin sayısını belirler.
• Tam bir tıbbi geçmişi de içeren fizik muayene. Doktorunuz cildinizin altında kanama belirtileri arayacak ve dalağınızın büyüyüp büyümediğini görmek için karnınızı yoklayacaktır. Doktor ayrıca size sahip olduğunuz hastalıkları ve yakın zamanda aldığınız ilaç ve takviye türlerini de soracaktır.

Doktorunuz belirtilerinize ve semptomlarınıza bağlı olarak durumunuzun nedenini belirlemek için başka testler ve prosedürler önerebilir.

Doktorla randevuya hazırlanmak

Çoğu trombositopeni vakasını yönetebilecek birinci basamak doktorunuzla görüşerek başlayın. Bazı durumlarda doktorunuz sizi kan hastalıkları uzmanına (hematolog) yönlendirebilir.

İşte doktor randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler.

Hazırlanmak için yapmanız gerekenler

Randevu alırken diyetinizi kısıtlamak gibi önceden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun.

Bir listesini yap:

• Olağandışı morarma veya kanama veya kızarıklık gibi fark ettiğiniz uyarı işaretleri ve bunların ne zaman başladığı
• Yakın zamanda geçirilmiş hastalıklar veya kan nakli gibi tıbbi prosedürler, büyük stresler veya son dönemdeki yaşam değişiklikleri dahil olmak üzere önemli kişisel bilgiler
• Dozları da dahil olmak üzere aldığınız tüm ilaçlar, vitaminler ve diğer besin takviyeleri
• Doktorunuza sormanız gereken sorular

Aldığınız bilgileri hatırlamanıza yardımcı olması için yanınıza bir aile üyenizi veya arkadaşınızı alın.

Trombositopeni için doktorunuza sormanız gereken sorular şunlardır:

• Kanımda kaç tane trombosit var?
• Trombosit sayımı tehlikeli derecede düşük mü?
• Trombositopenime ne sebep oluyor?
• Daha fazla teste ihtiyacım var mı?
• Durumum muhtemelen geçici mi yoksa kronik mi?
• Tedavi seçeneklerim nelerdir?
• Hiçbir şey yapmazsam ne olacak?
• Uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?

Trombositopeni tedavisi

Trombositopeni günlerce veya yıllarca sürebilir. Hafif trombositopenisi olan kişilerin tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Trombositopeni tedavisine ihtiyaç duyan kişiler için tedavi, nedenine ve şiddetine bağlıdır.

Trombositopeni altta yatan bir durumdan veya bir ilaçtan kaynaklanıyorsa, bu nedeni ele almak onu tedavi edebilir. Örneğin heparine bağlı trombositopeniniz varsa doktorunuz farklı bir kan sulandırıcı ilaç reçete edebilir.

Diğer tedavi seçenekleri şunları içerir:

• Kan veya trombosit nakli. Trombosit düzeyiniz çok düşerse doktorunuz, kaybedilen kanı, paketlenmiş kırmızı kan hücreleri veya trombositlerin transfüzyonuyla değiştirebilir.
• İlaçlar. Durumunuz bir bağışıklık sistemi sorunuyla ilişkiliyse doktorunuz trombosit sayınızı artıracak ilaçlar reçete edebilir. İlk tercih edilen ilaç kortikosteroid olabilir. Bu ilaç işe yaramazsa bağışıklık sisteminizi baskılamak için daha güçlü ilaçlar kullanılabilir.
• Ameliyat. Diğer tedavi yöntemleri işe yaramazsa doktorunuz dalağınızı çıkarmak için ameliyat önerebilir (splenectomy).
• Plazma değişim tedavisi. Trombotik trombositopenik purpura, plazma değişimi gerektiren tıbbi bir acil duruma neden olabilir.

Evde bakım

Trombositopeniniz varsa şunları denemeniz gerekir:

• Yaralanmaya neden olabilecek faaliyetlerden kaçının. Hangi aktivitelerin sizin için güvenli olduğunu doktorunuza sorun. Boks, dövüş sanatları ve futbol gibi temas sporları yüksek yaralanma riski taşır.
• Ölçülü miktarda alkol tüketin veya alkol içmeyin. Alkol vücudunuzdaki trombosit üretimini yavaşlatır. Alkol almaya devam edip edemeyeceğinizi doktorunuza sorun.
• Reçetesiz satılan ilaçlarla dikkatli olun. Aspirin ve ibuprofen (Advil, Motrin IB, diğer markalar) gibi reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar trombositlerin düzgün çalışmasını engelleyebilir.