Kanser nedir? Nasıl önlenir?

Kanser nedir?

Kanser, hücrelerin kontrolden çıktığı 100’den fazla hastalıktan oluşan bir grubun adıdır. Kanser, kontrolsüz bir şekilde bölünen ve normal vücut dokusuna sızma ve yok etme yeteneğine sahip anormal hücrelerin gelişimi ile karakterizedir. Kanserin genellikle vücudunuza yayılma yeteneği vardır.

Kanser, dünyadaki ikinci en önemli ölüm nedenidir. Ancak, kanser taraması ve kanser tedavisindeki gelişmeler sayesinde birçok kanser türü için hayatta kalma oranları artıyor.

Kanser belirtileri

Kanserin neden olduğu semptomlar, vücudun hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak değişecektir.

Kanserle ilişkili bazı genel semptomlar şunları içerir:

• Yorgunluk
• Deri altında hissedilebilen kitle veya kalınlaşma alanı
• İstenmeyen kilo kaybı veya kilo alımı
• Ciltte sararma, koyulaşma veya kızarıklık, iyileşmeyen yaralar veya mevcut benlerde değişiklikler gibi cilt değişiklikleri
• Dışkılama ve idrara çıkma alışkanlıklarında değişiklikler
• Kalıcı öksürük veya nefes almada güçlük
• Yutma güçlüğü
• Ses kısıklığı
• Yemek yedikten sonra kalıcı hazımsızlık veya rahatsızlık
• Kalıcı, açıklanamayan kas ağrısı veya eklem ağrısı
• Kalıcı, açıklanamayan ateşler veya gece terlemeleri
• Açıklanamayan kanama veya morarma

Ne zaman doktora görünmen gerekiyor?

Sizi ilgilendiren kalıcı semptomlarınız varsa bir doktorla randevu almanız gerekir.

Herhangi bir semptomunuz yoksa, ancak kanser riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, endişelerinizi doktorunuzla konuşmanız gerekir. Sizin için hangi kanser tarama testleri ve prosedürlerinin uygun olduğunu sorun.

Kansere ne sebep olur?

Kansere, hücrelerdeki DNA’daki değişiklikler (mutasyonlar) neden olur. Bir hücrenin içindeki DNA, her biri hücreye hangi işlevleri yerine getireceğini ve nasıl büyüyüp bölüneceğini söyleyen bir dizi talimat içeren çok sayıda ayrı gen halinde paketlenmiştir. Talimatlardaki hatalar, hücrenin normal işlevini durdurmasına ve bir hücrenin kanserli olmasına neden olabilir.

Gen mutasyonları ne işe yarar?

Bir gen mutasyonu sağlıklı bir hücreye şunları yapması için talimat verebilir:

• Hızlı büyümeye izin verin. Bir gen mutasyonu, bir hücreye daha hızlı büyümesini ve bölünmesini söyleyebilir. Bu süreç, aynı mutasyona sahip birçok yeni hücre yaratır.
• Kontrolsüz hücre büyümesini durduramamak. Normal hücreler büyümeyi ne zaman durduracaklarını bilirler, böylece her hücre türünden tam olarak doğru sayıya sahip olursunuz. Kanser hücreleri, onlara büyümeyi ne zaman durduracaklarını söyleyen kontrolleri (tümör baskılayıcı genler) kaybeder. Tümör baskılayıcı gendeki bir mutasyon, kanser hücrelerinin büyümeye ve birikmeye devam etmesine izin verir.
• DNA hatalarını onarırken hatalar yapın. DNA onarım genleri, bir hücrenin DNA’sındaki hataları arar ve düzeltmeler yapar. Bir DNA onarım genindeki bir mutasyon, diğer hataların düzeltilmediği ve hücrelerin kanserli olmasına yol açtığı anlamına gelebilir.

Bu mutasyonlar kanserde en yaygın bulunanlardır. Ancak diğer birçok gen mutasyonu kansere neden olabilir.

Gen mutasyonlarına ne sebep olur?

Gen mutasyonları çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir, örneğin:

• Doğduğunuz gen mutasyonları. Anne babanızdan miras aldığınız bir genetik mutasyonla doğmuş olabilirsiniz. Bu tür bir mutasyon, kanserlerin küçük bir yüzdesini oluşturur.
• Doğumdan sonra ortaya çıkan gen mutasyonları. Çoğu gen mutasyonu siz doğduktan sonra ortaya çıkar ve kalıtsal değildir. Sigara, radyasyon, virüsler, kansere neden olan kimyasallar (kanserojenler), obezite, hormonlar, kronik iltihaplanma ve egzersiz eksikliği gibi bir dizi güç gen mutasyonlarına neden olabilir.

Gen mutasyonları, normal hücre büyümesi sırasında sıklıkla meydana gelir. Bununla birlikte, hücreler, bir hata oluştuğunu algılayan ve hatayı onaran bir mekanizma içerir. Bazen bir hata gözden kaçar. Daha sonra, gen mutasyonu bir hücrenin kanserli olmasına neden olabilir.

Gen mutasyonları birbirleriyle nasıl etkileşir?

Doğduğunuz gen mutasyonları ve hayatınız boyunca edindiğiniz gen mutasyonları kansere neden olmak için birlikte çalışır.

Örneğin, sizi kansere yatkın kılan bir genetik mutasyonu miras aldıysanız, bu, kansere yakalanacağınızdan emin olduğunuz anlamına gelmez. Bunun yerine, kansere neden olmak için bir veya daha fazla başka gen mutasyonuna ihtiyacınız olabilir. Kalıtsal gen mutasyonunuz, kansere neden olan belirli bir maddeye maruz kaldığınızda sizi diğer insanlardan daha fazla kanser geliştirebilir.

Kanserin oluşması için ne kadar mutasyon birikmesi gerektiği net değil. Muhtemelen gerekli mutasyon sayısı kanser türlerine göre değişir.

Kansere neden olabilecek faktörler

Doktorlar, kansere yakalanma riskinizi neyin artırabileceğini bilirler. Ancak kanser, bilinen herhangi bir risk faktörüne sahip olmayan birçok insanda ortaya çıkar. Kanser riskinizi artırdığı bilinen faktörler şunlardır:

Yaşınız

Kanserin gelişmesi onlarca yıl alabilir. Bu nedenle kanser teşhisi konan çoğu kişi 65 yaş ve üzerindedir. Yaşlı yetişkinlerde daha yaygın olsa da, kanser yalnızca yetişkin bir hastalık değildir – kanser her yaşta teşhis edilebilir.

Alışkanlıklarınız

Bazı yaşam tarzlarının kanser riskinizi artırdığı bilinmektedir. Tütün içmek, alkol almak, aşırı güneşe maruz kalmak veya sık sık güneş yanığı olmak, obez olmak ve güvensiz seks yapmak kansere neden olabilir.

Kansere yakalanma riskinizi azaltmak için bu alışkanlıkları değiştirebilirsiniz. Bazı alışkanlıkların değiştirilmesi diğer alışkanlıklardan daha kolaydır.

Aile geçmişiniz

Kanserlerin sadece küçük bir kısmı kalıtsal bir durumdan kaynaklanmaktadır. Ailenizde kanser yaygınsa, mutasyonların bir nesilden diğerine geçmesi mümkündür. Bazı kanser riskinizi artırabilecek mutasyonların kalıtsal olup olmadığını görmek için genetik test adayı olabilirsiniz. Kalıtsal bir genetik mutasyona sahip olmanın, mutlaka kanser olacağınız anlamına gelmediğini unutmayın.

Sağlık durumunuz

Ülseratif kolit gibi bazı kronik sağlık koşulları, belirli kanserleri geliştirme riskinizi önemli ölçüde artırabilir. Riskiniz hakkında doktorunuzla konuşmanız gerekir.

Çevreniz

Çevrenizdeki ortam, kanser riskinizi artırabilecek zararlı kimyasallar içerebilir. Tütün içmeseniz bile, insanların sigara içtiği yerlere giderseniz veya sigara içen biriyle yaşarsanız ikinci el dumanı içinize çekebilirsiniz. Evinizdeki veya işyerinizdeki asbest ve benzen gibi kimyasallar da artmış kanser riski ile ilişkilidir.

Kanserin komplikasyonları

Kanser ve kanser tedavisi, aşağıdakiler dahil çeşitli komplikasyonlara neden olabilir:

• Ağrı. Ağrı, kanserden veya kanser tedavisinden kaynaklanabilir, ancak tüm kanser ağrılı değildir. İlaçlar ve diğer yaklaşımlar kansere bağlı ağrıyı etkili bir şekilde tedavi edebilir.
• Yorgunluk. Kanserli kişilerde yorgunluğun birçok nedeni vardır, ancak çoğu zaman yönetilebilir. Kemoterapi veya radyasyon tedavisi tedavileriyle ilişkili yorgunluk yaygındır, ancak genellikle geçicidir.
• Nefes almada güçlük. Kanser veya kanser tedavisi nefes darlığı hissine neden olabilir. Tedaviler rahatlama sağlayabilir.
• Mide bulantısı. Bazı kanserler ve kanser tedavileri mide bulantısına neden olabilir. Doktorunuz bazen tedavinizin mide bulantısına neden olup olmayacağını tahmin edebilir. İlaçlar ve diğer tedaviler mide bulantısını önlemenize veya azaltmanıza yardımcı olabilir.
• İshal veya kabızlık. Kanser ve kanser tedavisi bağırsaklarınızı etkileyebilir ve ishal veya kabızlığa neden olabilir.
• Kilo kaybı. Kanser ve kanser tedavisi kilo kaybına neden olabilir. Kanser normal hücrelerden yiyecek çalar ve onları besinlerden mahrum eder. Kilo kaybı genellikle kaç kalori ya da ne tür yiyeceklerin tüketildiğinden etkilenmez; tedavisi zor. Çoğu durumda, mide veya damara tüpler yoluyla yapay beslenmenin kullanılması kilo kaybını değiştirmeye yardımcı olmaz.
• Vücudunuzdaki kimyasal değişiklikler. Kanser vücudunuzdaki normal kimyasal dengeyi bozabilir ve ciddi komplikasyon riskinizi artırabilir. Kimyasal dengesizliklerin belirtileri arasında aşırı susama, sık idrara çıkma, kabızlık ve kafa karışıklığı yer alabilir.
• Beyin ve sinir sistemi sorunları. Kanser yakındaki sinirlere baskı yaparak vücudunuzun bir bölümünde ağrıya ve işlev kaybına neden olabilir. Beyni içeren kanser, vücudunuzun bir tarafında güçsüzlük gibi baş ağrılarına ve felç benzeri belirti ve semptomlara neden olabilir.
• Kansere olağandışı bağışıklık sistemi reaksiyonları. Bazı durumlarda vücudun bağışıklık sistemi, sağlıklı hücrelere saldırarak kanserin varlığına tepki verebilir. Paraneoplastik sendrom olarak adlandırılan bu çok nadir reaksiyonlar, yürüme güçlüğü ve nöbetler gibi çeşitli belirti ve semptomlara yol açabilir.
• Yayılan kanser. Kanser ilerledikçe vücudun diğer bölgelerine yayılabilir (metastaz yapabilir). Kanserin yayıldığı yer kanserin türüne bağlıdır.
• Geri dönen kanser. Kanserden kurtulanların kanserin nüksetme riski vardır. Bazı kanserlerin tekrarlama olasılığı diğerlerinden daha fazladır. Doktorunuza kanserin nüksetme riskini azaltmak için neler yapabileceğinizi sorun. Doktorunuz tedaviden sonra sizin için bir takip bakım planı oluşturabilir. Bu plan, tedavinizden sonraki aylar ve yıllar içinde kanser nüksünü aramak için periyodik taramaları ve muayeneleri içerebilir.

Kanser nasıl önlenir

Kanseri önlemenin kesin bir yolu yok. Ancak doktorlar, kanser riskinizi azaltmanın birkaç yolunu belirlediler, örneğin:

• Tütün içmeyi bırakın. Tütün içmek birkaç kanser türüyle bağlantılıdır – sadece akciğer kanseri değil. Tütün içmeyi şimdi bırakmak, gelecekte kanser riskinizi azaltacaktır.
• Aşırı güneşe maruz kalmaktan kaçının. Güneşten gelen zararlı ultraviyole (UV) ışınları cilt kanseri riskinizi artırabilir. Gölgede kalarak, koruyucu giysiler giyerek veya güneş kremi uygulayarak güneşe maruz kalmanızı sınırlayın.
• Sağlıklı diyetle beslen. Meyve ve sebzeler açısından zengin bir diyet seçin. Tam tahılları ve yağsız proteinleri seçin.
• Haftanın çoğu günü egzersiz yapın. Düzenli egzersiz, daha düşük kanser riski ile bağlantılıdır. Haftanın çoğu günü en az 30 dakika egzersiz yapmayı hedefleyin. Düzenli olarak egzersiz yapmadıysanız, yavaş başlayın ve 30 dakika veya daha uzun süre çalışın.
• Sağlıklı kilonuzu koruyun. Fazla kilolu veya obez olmak kanser riskinizi artırabilir. Sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz kombinasyonu yoluyla sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve bu kiloyu korumak için çalışın.
• Ölçülü olarak alkol alın. Alkol içmeyi seçerseniz, herhangi bir yaşta bir kadınsanız veya 65 yaşından büyük bir erkekseniz kendinizi günde bir içki veya 65 yaşında veya daha küçük bir erkekseniz günde iki içki ile sınırlayın.
• Kanser tarama muayeneleri planlayın. Risk faktörlerinize göre sizin için en iyi kanser taraması türleri hakkında doktorunuzla konuşun.
• Doktorunuza aşıları sorun. Bazı virüsler kanser riskinizi artırır. Bağışıklama, karaciğer kanseri riskini artıran hepatit B ve rahim ağzı kanseri ve diğer kanser riskini artıran insan papilloma virüsü (HPV) dahil olmak üzere bu virüslerin önlenmesine yardımcı olabilir. Doktorunuza bu virüslere karşı aşılamanın sizin için uygun olup olmadığını sorun.