Klinik olarak otizm spektrum bozukluğu (OSB) olarak bilinen otizm, iletişim ve sosyal becerileri etkileyen, seslere, kokulara, dokunmaya ve çevredeki diğer şeylere karşı artan hassasiyete neden olabilen ve bazı olağandışı davranışlarla ilişkili bir durumdur.
OSB’li çoğu kişiye, özellikle belirgin semptomları olanlar, çocuk olarak teşhis edilir. Bununla birlikte, otizm daha iyi anlaşıldıkça, yetişkinlerin kendi (veya sevilen birinin) belirli davranış ve özelliklerinin OSB belirtileri olup olmadığını merak etmesi alışılmadık bir durum değildir.
Onlardan biriyseniz, bu makale yetişkin bir otizm teşhisinin nasıl yapıldığını anlamanıza yardımcı olacaktır. Aranacak özellikleri ve davranışları, kendi kendine tarama araçlarını ve bir ruh sağlığı uzmanının diğer olası tanıları ekarte etmek de dahil olmak üzere bir yetişkini değerlendirmeye tipik olarak nasıl yaklaştığını kapsar.
Asperger Sendromu mu?
Asperger sendromu olarak da adlandırılan Asperger sendromu artık ayrı bir tanı değildir. 2013 yılında, tüm otizm türleri, DSM-5 Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında, otizm spektrum bozukluğunun (ASD) şemsiye tanısı altında bir araya getirilmiştir.
Kendi Kendini Gözlemleme
Otizm teşhisi konan yetişkinlerin, spektrumun hafif veya yüksek işlevli ucunda olması muhtemeldir. DSM-5’te bu, “düzey 1 önem derecesi” olarak bilinir. Birçoğunun o kadar hafif semptomları vardır ki, aslında, otizmli bir çocuğa sahip olana kadar, kendilerinde otizm olabileceği anlamına gelebilecek özellikleri, davranışları veya duyguları fark etmezler.
Seviye 1 OSB’nin çoğu semptomu, sosyal iletişim ve duyusal tepkilerle ilgilidir.
Sosyal İletişim Belirtileri
Bunlar, diğer insanlarla nasıl etkileşim kurduğunuzla ilgilidir. Çocukluğunuzdan beri bu belirtilerden bazılarına sahip olduğunuzu fark edebilirsiniz, ancak bunları saklamayı veya yönetmeyi öğrendiniz.
- Ne giyeceğinizden, ne zaman konuşacağınızdan veya sosyal ortamlarda sessiz kalacağınızdan emin değilsiniz.
- Başkalarıyla konuşurken yanlış ton veya kelime seçimi kullanıyorsunuz. Örneğin, resmi olmayan bir durumda resmi dili kullanabilir veya sesinizi kısmanız gerektiğinde çok yüksek sesle konuşabilirsiniz.
- Başkalarının beden dilini veya sözlerini yorumlamada sorun yaşıyorsunuz.
- Özellikle konuyla ilgilenmiyorsanız, konuşmaları takip etmekte zorlanıyorsunuz. Küçük bir konuşma yapmak sizin için özellikle zor.
- Belirli bir konudan o kadar etkileniyorsunuz ki konuyu değiştirmenin neredeyse imkansız olduğunu düşünüyorsunuz.
- Belirli soruları sormanın veya konuşmanın ne zaman uygun olduğundan emin değilsiniz; o kadar emin hissedebilirsiniz ki hiçbir şey söylemezsiniz.
- Değişimle başa çıkmakta zorlanıyorsunuz. Aynı programa bağlı kalabilir, aynı yiyecekleri yiyebilir ve her gün işe aynı yoldan gidebilir ve rutinleriniz kesintiye uğrarsa üzülebilirsiniz.
Duyusal ve Davranışsal Belirtiler
Bunların çoğu OSB’li tüm insanlarda yaygındır, ancak hafif otizmi olanlarda o kadar belirgin olmayabilir. Otizm semptomlarından çok tuhaflıklar gibi görünebilirler.
- Işığa, sese, kokuya, dokunmaya ve tada karşı çok hassassınız ve dokunulmaktan veya sarılmaktan hoşlanmıyorsunuz.
- Sakinleşmek için fiziksel baskıya ihtiyacınız olabilir. Örneğin, üzgünseniz kendinize sımsıkı sarılabilirsiniz.
- Garip şekillerde hareket ediyor veya garip sesler çıkarıyorsunuz. Buna stimming denir ve bir kendini sakinleştirme şeklidir. Örnekler arasında ilerleme hızı, sallanma, saç döndürme ve uğultu sayılabilir. Halkın içindeyseniz, insanlar size bakabilir ama davranışı durduramazsınız.
- Otistik krizleriniz var. Çok sinirlenir ve üzülürsünüz, sözlerinizi ve eylemlerinizi kontrol etmeyi imkansız bulursunuz ve hatta diğer insanları korkutabilirsiniz.
Özet
Otizmi olan çoğu kişiye çocuk teşhisi konmasına rağmen, hafif veya seviye 1 OSB’si olanlara yetişkin olana kadar teşhis konulamayabilir. Bir çocuğa teşhis konulduktan sonra otizmli olup olmadıklarını merak edebilirler veya sosyal durumlarda beceriksizlik veya dokunulmaktan hoşlanmama gibi yetişkin otizm teşhisine yol açabilecek bazı özellikleri kendi içlerinde fark edebilirler.
Kendi Kendine Testler
ASD için kendi kendine tarama araçları, kendi başınıza alabileceğiniz anketlerdir. Çoğu ücretsiz olarak çevrimiçi olarak mevcuttur. Otizmli olduğunuzu kesin olarak söyleyemezler. Ancak, değerlendirilmek üzere bir profesyonel görmeniz gerekip gerekmediğine karar vermenize yardımcı olabilirler.
ASD için en yaygın kendi kendine tarama araçları arasında şunlar yer alır:
-
Otizm Spektrum Katsayısı (AQ-10): Otizm Spektrum Katsayısı (AQ) adı verilen çok daha uzun bir anketten uyarlanmış 10 soruluk bir tarama aracı. AQ-10 çok popülerdir, ancak bazı araştırmaların otizmli birini tanımlamanın en güvenilir yolu olmayabileceğini gösterdiğine dikkat edin. AQ-10 testine buradan girebilirsiniz.
-
Yetişkin Tekrarlayan Davranışlar Anketi-2 (RBQ-2A): Bu 20 maddelik anket “kısıtlı ve tekrarlayan davranışlar” üzerine odaklanmaktadır. Otizm için oldukça etkili bir tarama aracı olduğu bulundu. RBQ-2A’yı buradan alabilirsiniz.
-
Yetişkin Sosyal Davranış Anketi (ASBQ): Bu araçtaki 44 soru, yetişkinlerde otizmin çok çeşitli yönlerine odaklanır. Özellikle hafif ASD’yi almak için etkilidir. Kendi kendini test etmenin yanı sıra başkasını değerlendirmek için de kullanılabilir.
Profesyonel Teşhis Testleri
Doğru bir yetişkin otizm teşhisi almanın tek yolu bir profesyonel görmektir. Davranışlarınızı ve onlarla nasıl konuştuğunuzu ve etkileşim kurduğunuzu gözlemleyecekler.
Ayrıca, sizin doldurduğunuzdan daha ayrıntılı olan bir veya daha fazla anket doldurmanızı da isteyeceklerdir. Çoğu test sözlü olarak yapılacaktır. Başka bir deyişle, sizi değerlendiren kişi soruları yüksek sesle soracaktır.
Yapmanız istenebilecek testler arasında şunlar bulunmaktadır:
-
Otizm Tanısal Gözlem Takvimi, İkinci Baskı (ADOS-2) Modül 4: ADOS-2, her yaştan insanda otizm teşhisi için altın standart olarak kabul edilir. Modül 4, özellikle yetişkinler için kullanılır ve bir anket değildir. Bunun yerine, testi uygulayan profesyonel, test edilen kişinin belirli istemlere nasıl yanıt verdiğini gözlemleyecektir. Hem kişinin ne söyleyebileceğini hem de nasıl davrandığını değerlendirirler.
-
Gelişimsel, Boyutlu ve Tanısal Mülakat-Yetişkin Versiyonu (3Di-Yetişkin): Yetişkin otizmini teşhis etmeye yönelik bu standart araç, bir kişinin sosyal durumlarda nasıl iletişim kurduğuna ve etkileşime girdiğine odaklanır. Ayrıca belirli bir nesneye takıntı ve belirli davranışlar gibi sınırlı ilgi alanlarını da arar.
-
Sosyal Duyarlılık Ölçeği (SRS): Bu 65 soruluk test tipik olarak otizmi teşhis etmek için kullanılmaz, bunun yerine bir kişinin sosyal becerilerinin ne kadar bozulduğunu ölçmek için kullanılır.
-
Otizm Tanısal Görüşme-Revize Edilmiş (ADI-R): Bu test, otizmden etkilenen üç ana alana odaklanır: dil ve iletişim, sosyal etkileşim ve tekrarlayan davranışlar veya ilgi alanları. ADI-R’de 93 soru vardır).
Yetişkin Otizm Teşhisi Nereden Alınır?
ASD için yetişkinleri değerlendirebilecek bir ruh sağlığı uzmanı bulmak zor olabilir. Birini bulmak için, kar amacı gütmeyen ASD organizasyonu Autism Speaks, gelişimsel bir çocuk doktoru, bir çocuk psikiyatristi veya otizm konusunda uzmanlaşmış ve bir yetişkini değerlendirmeyi düşünen bir pediatrik nörolog aramanızı önerir. Ayrıca iyi bir üne sahip yerel bir otizm merkezi arayabilirsiniz. Bir seçenek: Otizm Konuşuyor Otizm Tedavi Ağı’na ait bir merkez.
Ayırıcı tanı
Yetişkinlerde, otizm spektrum bozukluğu diğer gelişimsel veya psikiyatrik bozukluklara çok benzeyebilir. Bunların genellikle ayırıcı tanı adı verilen bir süreçte ekarte edilmesi gerekir.
Otizm, en kolay şekilde DSM-5’e eklenen sosyal iletişim bozukluğu (SCD) ile karıştırılabilir. AKÖ’lü kişiler kelimeleri ve dili uygun şekilde kullanmakta zorlanırlar. Örneğin, bir arkadaşla sıradan bir konuşma sırasında aşırı resmi kelimeler ve ton kullanabilirler.
Dahası, araştırmalar, birinin OSB ile birlikte psikiyatrik bir bozukluğa sahip olmasının nadir olmadığını bulmuştur. Örneğin, bir 2019 meta-analizi, OSB’li yetişkinler arasında şunları buldu:
- %33’ünde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) vardı
- %23’ünde anksiyete bozukluğu vardı
- %12’si depresyon geçirdi
- %10’unda obsesif kompulsif bozukluk (OKB) vardı
- %10’unda yıkıcı/dürtü kontrolü/davranış bozuklukları vardı
- %5’inde şizofreni bozukluğu vardı
- %5’inde bipolar bozukluk vardı
Tıp ve ruh sağlığı uzmanlarının genellikle otizmi bir yetişkin için olası bir teşhis olarak görmediklerini not etmek de önemlidir. Özellikle OSB’li kadınlar genellikle gözden kaçar. Bu, değerlendirilmeniz gerektiğine karar verirseniz, yetişkinlerde ASD teşhisi konusunda deneyimli birini aramak için daha fazla nedendir.
Özet
Yetişkinlerde otizmi teşhis etmek zor olabilir. Çocuk olarak teşhis edilmeyen kişilerde, örtbas etmeyi veya yönetmeyi öğrendikleri hafif semptomlar olması muhtemeldir. Bununla birlikte, bir kişinin, sosyal etkileşimleri yönetmede sorun ve kokulara veya dokunmaya karşı aşırı duyarlılık gibi otizm belirtileri olabileceğinin farkında olabileceği birçok özellik ve davranış vardır.
Otizm spektrumunda olduklarından şüphelenen kişiler, internette bulunan ücretsiz anketleri kullanarak kendilerini tarayabilirler. Ancak gerçek bir teşhis koymak için, kesin bir teşhis koymak için anketleri, görüşmeleri ve gözlemleri kullanacak ve diğer olası bozuklukları göz önünde bulunduracak bir ruh sağlığı uzmanı bulmak gerekir.
Discussion about this post