Psoriatik Artrit ve Romatoid Artrit Nasıl Farklılaşır?

Psoriatik artrit (PsA) ve romatoid artrit (RA), eklemleri etkileyen otoimmün hastalıklardır. Her ikisi de iltihaplı ve ilerleyicidir; eklem sertliğine, ağrıya ve şişmeye ve ayrıca kalıcı yorgunluğa neden olur. Ayrıca her ikisi de alevlenmelerde ortaya çıkar ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlarla tedavi edilebilir.

Bununla birlikte, PsA ve RA farklı hastalıklardır ve prognozları ve her bir durumu yönetmek için en iyi yaklaşım söz konusu olduğunda farklılıklar önemlidir.

PsA ile eklem semptomları, sedef hastalığından (cilt hücrelerini hedef alan bir otoimmün bozukluk) derinin iltihaplanmasıyla sıkı bir şekilde bağlantılıdır. RA ile bağışıklık sistemi öncelikle eklem dokusunu hedefler.

Altta yatan farklı hastalık süreçleri, koşulların farklı yöntemlerle teşhis edilmesi ve ayrıca farklı terapötik yaklaşımlar gerektirmesi anlamına gelir.

Belirtiler

PsA ve RA arasındaki temel farklardan biri, etkilenen eklemlerin dağılımıdır. Her iki hastalık da el ve ayaklardaki küçük eklemlerin yanı sıra dizlerin, kalçaların, omuzların ve omurganın daha büyük eklemlerinin tahrip olmasına neden olabilir.

Ortak Katılım Modeli

PsA ile eklem tutulumu modeli genellikle asimetriktir – vücudun bir tarafında etkilenen eklemler mutlaka diğerinde etkilenmeyecektir. PsA’lı kişilerin sadece %15’inde asimetrik artritten daha ileri ve şiddetli kabul edilen bir durum olan simetrik artrit olacaktır.

Buna karşılık, RA’lı model karakteristik olarak simetriktir – vücudun her iki tarafındaki aynı eklemler etkilenir.

Omurga tutulumu

PsA ve RA arasındaki bir diğer dikkate değer fark, omurganın tutulumudur. PsA sıklıkla aksiyal omurgada (omurgalar) artrit ile kendini gösterirken, RA genellikle servikal omurga (boyun kemikleri) ile sınırlı olacaktır.

Bu nedenle PsA, spondiloartropati adı verilen bozuklukların bünyesine dahil edilir ve RA değildir.

Kemik Hasarı

İki hastalıktan RA daha şiddetli olma potansiyeline sahiptir. Kemik erozyonu, lokalize ve geri dönüşü olmayan kemik kaybına (osteoliz) ve ayrıca eklem şekil bozukluğuna ve eklem fonksiyon kaybına neden olan RA’nın merkezi bir özelliğidir.

Aynısı PsA ile de olabilir, ancak etkiler çok daha az derin olma eğilimindedir. PsA’daki kemik kaybının çoğu, distal falankslarla sınırlıdır (tırnaklara veya ayak tırnaklarına en yakın parmak ve ayak kemikleri). Eklem şekil bozukluğunun hızlı ve ciddi bir şekilde gelişebilmesi, ancak hastalığın nadir görülen bir formu (artrit mutilans olarak adlandırılır) ortaya çıktığında gerçekleşir.

Parmaklar, Ayak Parmakları ve Cilt

Bir başka çarpıcı ipucu, hastalığın el ve ayak parmaklarında ortaya çıkmasıdır. PsA ile distal eklemler (tırnaklara en yakın olanlar) ağrı, şişlik ve sertliğin odak noktası olacaktır. Buna karşılık, RA öncelikle proksimal eklemleri içerir (boğumların hemen üzerinde bulunanlar).

Şiddetli PsA’da parmaklar sosis benzeri bir görünüm alabilir (daktilit adı verilir), bu da yumruğunu sıkmayı zorlaştırır. Bu, RA’da meydana gelebilse de, PsA’nın ayırt edici özelliği değildir.

nedenler

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla normal hücrelere ve dokulara saldırdığı durumlardır. Normalde, bağışıklık hücreleri ve proteinler (antikorlar), bakteriler gibi bulaşıcı istilacıların yüzeyindeki antijenleri (benzersiz tanımlayıcılar) hedefler. Antikorlar “yanlış programlanmışsa” normal hücreleri hedef alabilirler. Bunlara otoantikorlar denir.

Hem PsA hem de RA eklemleri etkilese de, bağışıklık saldırısının gerçek hedefleri önemli ölçüde farklıdır.

Romatizmal eklem iltihabı

RA ile, otoimmün saldırının birincil hedefi eklemlerdir, özellikle eklemin astarındaki hücreler olan sinoviyositler. Bunu takip eden iltihaplanma, sinoviyositlerin aşırı derecede çoğalmasına neden olarak, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi olayla sonuçlanır;

• Eklem astarının kalınlaşması (sinovyal hiperplazi)
• Enflamatuar proteinlerin (sitokinler) eklemlere sızması
• Eklem kıkırdağı, kemik ve tendonların ilerleyici yıkımı

psoriatik artrit

PsA ile bağışıklık sistemi, bir tür deri hücresi olan keratinositleri hedefler.Bu meydana geldiğinde, hücreler hızlandırılmış bir oranda çoğalır ve çoğu durumda (ancak hepsinde değil) sedef hastalığının gelişmesine yol açar.

Zamanla iltihap, vücudun tırnaklar, gözler ve bağırsak gibi diğer kısımlarına da vurabilir. Eklemler ve çevre dokular etkilendiğinde buna PsA denir.

Bu, PsA’nın basitçe sedef hastalığının bir sonucu olduğunu düşündürebilirken, bunların farklı genetik veya çevresel nedenlere sahip iki farklı hastalık olduğuna inananlar vardır. Diğerleri, PsA ve sedef hastalığının aslında birleşik psoriatik hastalık başlığı altında daha iyi sınıflandırılan bir hastalık olduğunu iddia ediyor.

Teşhis

Sağlık hizmeti sağlayıcıları, kesin bir RA teşhisi koymak için gereken testlere, araçlara ve tanı kriterlerine sahiptir. Aynı şey PsA için söylenemez.

Romatizmal eklem iltihabı

RA belirti ve semptomlarınız varsa, sağlık uzmanınız sonuçların Amerikan Romatoloji Koleji (ACR) ve Avrupa Romatizma Karşıtı Ligi (EULAR) tarafından belirlenen tanı kriterlerini karşılayıp karşılamadığını görmek için testler isteyecektir:

• Otoantikor kan testleri: Romatoid faktör (RF) ve anti-siklik sitrüline peptit (anti-CCP) otoantikorları RA’lı kişilerin çoğunda bulunur.

• İnflamatuar kan belirteçleri: Enflamasyonu ölçen C-reaktif protein (CRP) ve eritrosit sedimantasyon (ESR), RA’da sıklıkla yükselir.

• Görüntüleme testleri: Bir X-ışını veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI), kemik erozyonunu ve eklem boşluğunun daralmasını belirleyebilir.

Testlerin sonuçları ve semptomların süresi, yeri ve şiddeti daha sonra ACR sınıflandırma sisteminde puanlanır. 6 veya daha büyük bir kümülatif puan (olası bir 10), RA’nın semptomlarınızın nedeni olduğuna dair yüksek derecede güven sağlar.

psoriatik artrit

RA’dan farklı olarak, PsA’ya esas olarak fizik muayene ve tıbbi geçmişinizin gözden geçirilmesiyle teşhis konur. Hastalığı kesin olarak teşhis edebilecek kan testleri veya görüntüleme çalışmaları yoktur. Bunun yerine, sağlık hizmeti sağlayıcınız, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, PsA’nın güçlü bir göstergesi olan ipuçlarını arayacaktır:

• Asimetrik eklem tutulumu
• Deri tutulumu
• Tırnak tutulumu
• Ailede PsA ve/veya sedef hastalığı öyküsü
• Strep enfeksiyonları, bazı ilaçlar ve soğuk, kuru havaya maruz kalma dahil olmak üzere hastalığı tetiklediği bilinen tetikleyici faktörler

Bir röntgen veya MRI, parmağın ucunun keskinleştirilmiş bir kurşun kalem gibi göründüğü ve bitişik kemiğin fincan benzeri bir şekle yıprandığı bir “kapta kalem” deformitesini tanımlayabilir. Bu deformite, genellikle hastalığın daha ileri evrelerinde olmak üzere, PsA’lı kişilerin yaklaşık %5 ila %15’ini etkiler.

Diğer laboratuvar ve görüntüleme testleri, esas olarak PsA’yı doğrulamak yerine diğer olası nedenleri dışlamak için kullanılır.

PsA’nın ayırıcı tanısında sıklıkla yer alan diğer durumlar şunlardır:

• Romatizmal eklem iltihabı
• Gut
• Kireçlenme
• Ankilozan spondilit
• reaktif artrit

Tedavi

Egzersiz, kilo verme ve sigarayı bırakma, hem RA hem de PsA için standart tedavi yönleri olarak kabul edilir. Hafif ila orta şiddette semptomlar genellikle reçetesiz veya reçeteyle satılan nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) ile tedavi edilir.

Diğer tedaviler spesifik duruma göre uyarlanır.

kortikosteroidler

Kortikosteroidler, iltihabı hafifletmek için kullanılan bir ilaç türüdür. Prednizon en yaygın kullanılan kortikosteroiddir ve RA veya PsA tedavisi için kullanıldığında, tipik olarak kısa süreli rahatlama sağlamak için ya hap şeklinde ya da bir eklem içine enjekte edilir.

• PsA ile, semptomların şiddetli olduğu akut alevlenmeler sırasında bazen kortikosteroidler kullanılır. Bununla birlikte, Von Zumbusch püstüler sedef hastalığı olarak bilinen şiddetli bir sedef hastalığını tetikleyebildikleri için dikkatli kullanılırlar.

• RA ile düşük doz kortikosteroidler genellikle diğer ilaçlarla birlikte reçete edilir. Yan etkilerden kaçınmak için sadece kısa süreli kullanılırlar. Akut ağrıyı tedavi etmek için eklem içine kortikosteroidler de enjekte edilebilir.

Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar (DMARD’lar)

Metotreksat ve Arava (leflunomid) gibi hastalığı modifiye edici antiromatizmal ilaçlar (DMARD’lar) hem RA hem de PsA’nın yönetiminde etkilidir. RA tedavisinde kullanımlarını destekleyen çok sayıda kanıt olmasına rağmen, PsA’lı kişilerde etkinlikleri çok daha az kesindir.

Metotreksat (birçok otoimmün bozukluk için birinci basamak DMARD olarak kabul edilir) sedef hastalığının tedavisi için onaylanmıştır, ancak PsA için onaylanmamıştır. Bununla birlikte, PsA’yı tedavi etmek için sıklıkla etiket dışı kullanılır.

TNF İnhibitörleri

TNF inhibitörleri, bir bağışıklık proteini olan tümör nekroz faktörünü (TNF) bloke eden biyolojik ilaçlardır. TNF hem PsA hem de RA’da rol oynarken, etki mekanizması PsA’nın neden olduğu hasarı tedavi etmede daha merkezidir ve TNF inhibitörleri, PsA’lı kişilerde RA’dan daha iyi çalışma eğilimindedir.

Danimarka’dan 2011 yılında yapılan bir araştırmaya göre, PsA’lı kişilerin %60’ı, RA’lıların sadece %44’üne kıyasla, TNF inhibitörleri kullanırken sürekli remisyon sağladı.

PsA ve RA tedavisinde yaygın olarak kullanılan TNF inhibitörleri Enbrel (etanercept), Humira (adalimumab) ve Remicade’dir (infliximab).

Tedavinin Evrelenmesi

Genel olarak konuşursak, RA, iki yıl içinde gelişebilecek geri dönüşü olmayan kemik erozyonu ve osteolizi önlemek için tanı anında tedavi edilir. Erken agresif tedavi, test sonuçlarına göre ciddi RA geliştirmesi muhtemel olanlar için özellikle önemlidir.

RA’dan farklı olarak PsA’nın yalnızca semptomlar ortaya çıktığında tedavi edilmesi gerekebilir. Semptomlar azaldığında veya hastalık remisyona girdiğinde tedaviye ara vermek mümkün olabilir. Bununla birlikte, PsA’ya orta ila şiddetli sedef hastalığı eşlik ediyorsa, her iki duruma da fayda sağlamak için devam eden tedavi (metotreksat, biyolojikler veya tedavilerin bir kombinasyonu dahil) reçete edilebilir.