genel bakış
Diyaliz nedir?
Diyaliz, böbrekleri başarısız olan insanlar için bir tedavidir. Böbrek yetmezliğiniz olduğunda, böbrekleriniz kanı gerektiği gibi filtrelemez. Sonuç olarak, kan dolaşımınızda atıklar ve toksinler birikir. Diyaliz böbreklerinizin işini yapar, atık ürünleri ve fazla sıvıyı kandan uzaklaştırır.
Kim diyalize ihtiyaç duyar?
Böbrek yetmezliği veya son dönem böbrek hastalığı (SDBY) olan kişilerin diyalize ihtiyacı olabilir. Yüksek tansiyon, diyabet ve lupus gibi yaralanmalar ve durumlar böbreklere zarar vererek böbrek hastalığına yol açabilir.
Bazı insanlar bilinen bir sebep olmaksızın böbrek problemleri geliştirir. Böbrek yetmezliği uzun süreli bir durum olabilir veya ciddi bir hastalık veya yaralanma sonrasında aniden (akut) ortaya çıkabilir. Bu tür böbrek yetmezliği, siz iyileştikçe kaybolabilir.
Böbrek hastalığının beş aşaması vardır. Evre 5 böbrek hastalığında, sağlık hizmeti sağlayıcıları sizi son dönem böbrek hastalığı (SDBY) veya böbrek yetmezliği olarak kabul eder. Bu noktada böbrekler normal işlevlerinin yaklaşık %10 ila %15’ini yerine getirmektedir. Hayatta kalmak için diyalize veya böbrek nakline ihtiyacınız olabilir. Bazı insanlar nakil beklerken diyalize girerler.
Böbrekler ne yapar?
Böbrekleriniz üriner sisteminizin bir parçasıdır. Bu iki fasulye şeklindeki organ, omurganızın her iki yanında göğüs kafenizin altına oturur. Kanınızdaki toksinleri temizler, filtrelenmiş, besin açısından zengin kanı kan dolaşımına geri döndürürler.
Atık ve ekstra su, böbreklerden mesaneye hareket eden idrarı oluşturur. Böbrekleriniz ayrıca kan basıncınızı düzenlemeye yardımcı olur.
Prosedür Detayları
Diyaliz türleri nelerdir?
Diyalize girmenin iki yolu vardır:
- Hemodiyaliz.
- Periton diyalizi.
Hemodiyaliz nedir?
Hemodiyalizde bir makine kanı vücudunuzdan alır, diyalizörden (yapay böbrek) süzer ve temizlenmiş kanı tekrar vücudunuza verir. Bu 3 ila 5 saatlik süreç, haftada üç kez bir hastanede veya diyaliz merkezinde gerçekleşebilir.
Evde hemodiyaliz de yapabilirsiniz. Her seansta daha az saat için haftada dört ila yedi kez evde tedavilere ihtiyacınız olabilir. Gece uyurken evde hemodiyaliz yapmayı tercih edebilirsiniz.
Hemodiyalizden önce ne olur?
Hemodiyaliz başlamadan önce, kan dolaşımına erişimi kolaylaştırmak için küçük bir cerrahi prosedürden geçeceksiniz. Sahip olabilirsiniz:
- Arteriovenöz fistül (AV fistül): Cerrah, kolunuzdaki atardamar ve damarı birbirine bağlar.
- Arteriovenöz greft (AV grefti): Arter ve damar bağlanamayacak kadar kısaysa, cerrahınız atardamar ve damarı bağlamak için bir greft (yumuşak, içi boş tüp) kullanacaktır.
AV fistüller ve greftler bağlı arter ve veni genişleterek diyaliz erişimini kolaylaştırır. Ayrıca kanın vücudunuza daha hızlı girip çıkmasına yardımcı olurlar.
Diyalizin hızlı bir şekilde yapılması gerekiyorsa, sağlayıcınız geçici erişim için boyun, göğüs veya bacağınızdaki bir damara bir kateter (ince tüp) yerleştirebilir.
Sağlayıcınız size fistül veya greftinizdeki enfeksiyonları nasıl önleyeceğinizi öğretecektir. Bu sağlayıcı ayrıca, isterseniz evde nasıl hemodiyaliz yapacağınızı da gösterecektir.
Hemodiyaliz sırasında ne olur?
Hemodiyaliz sırasında diyaliz makinesi:
- Kolunuzdaki bir iğneden kanı çıkarır.
- Atıkları bir diyaliz solüsyonuna taşıyan diyalizör filtresi aracılığıyla kanı dolaştırır. Bu temizleme sıvısı su, tuz ve diğer katkı maddelerini içerir.
- Filtrelenmiş kanı, kolunuzdaki farklı bir iğne vasıtasıyla vücudunuza geri verir.
- Kanın vücudunuza ne kadar hızlı girip çıktığını ayarlamak için kan basıncınızı izler.
Hemodiyalizden sonra ne olur?
Bazı insanlar hemodiyaliz sırasında veya hemen sonrasında düşük tansiyon yaşarlar. Mide bulantısı, baş dönmesi veya baygınlık hissedebilirsiniz.
Hemodiyalizin diğer yan etkileri şunlardır:
-
Göğüs ağrısı veya sırt ağrısı.
-
baş ağrısı
-
Kaşınan cilt.
-
Kas krampları.
-
Huzursuz bacak sendromu.
Periton diyalizi nedir?
Periton diyalizi ile karın zarı (periton) içindeki küçük kan damarları, bir diyaliz solüsyonu yardımıyla kanı süzer. Bu solüsyon su, tuz ve diğer katkı maddelerini içeren bir tür temizleme sıvısıdır.
Periton diyalizi evde yapılır. Bu tedaviyi yapmanın iki yolu vardır:
- Otomatik periton diyalizi döngüleyici adı verilen bir makine kullanır.
- Sürekli ayaktan periton diyalizi (CAPD) manuel olarak gerçekleşir.
Periton diyalizinden önce ne olur?
Periton diyalizine başlamadan yaklaşık üç hafta önce küçük bir cerrahi işleminiz olacak. Cerrah, karnınızdan ve peritona yumuşak, ince bir tüp (kateter) sokar. Bu kateter kalıcı olarak yerinde kalır.
Bir sağlık uzmanı size evde periton diyalizi yapmayı ve kateter bölgesindeki enfeksiyonları nasıl önleyeceğinizi öğretecektir.
Periton diyalizi sırasında ne olur?
Periton diyalizi sırasında:
- Kateteri Y-şekilli bir tüpün bir dalına bağlayın. Bu tüp, diyaliz solüsyonu olan bir torbaya bağlanır. Çözelti tüp ve kateter içinden periton boşluğuna akar.
- Tüp ve kateteri yaklaşık 10 dakika sonra torba boşaldığında ayırın.
- Kateteri kapatın.
- Periton boşluğundaki diyaliz solüsyonu vücuttaki atıkları ve ekstra sıvıları emerken olağan faaliyetlerinize devam edin. Bu işlem 60 ila 90 dakika sürebilir.
- Kapağı kateterden çıkarın ve sıvıyı temiz, boş bir torbaya boşaltmak için Y-şekilli tüpün diğer dalını kullanın.
- Bu adımları günde dört defaya kadar tekrarlayın. Çözelti midenizde bütün gece uyursunuz.
Bazı insanlar geceleri periton diyalizi yapmayı tercih eder. Otomatik periton diyalizi ile, döngüleyici adı verilen bir makine, siz uyurken sıvıyı vücudun içine ve dışına pompalar.
Periton diyalizinden sonra ne olur?
Karnınızdaki sıvı sizi şişkin veya tok hissettirebilir. Rahatsız olabilir, ancak tedavi acı verici değildir. Mideniz sıvı ile dolduğunda normalden daha fazla dışarı çıkabilir.
Riskler / Faydalar
Hemodiyalizin potansiyel riskleri veya komplikasyonları nelerdir?
Bazı insanlar AV fistül veya greft ile ilgili problemlere sahiptir. Enfeksiyon, zayıf kan akışı veya yara dokusunda tıkanıklık veya kan pıhtısı gelişebilir.
Nadiren diyaliz sırasında diyaliz iğnesi kolunuzdan çıkar veya makineden bir tüp çıkar. Bir kan sızıntısı tespit sistemi sizi veya sağlık personelini bu sorun konusunda uyarır. Birisi sorunu çözene kadar makine geçici olarak kapanır. Bu sistem sizi kan kaybından korur.
Periton diyalizinin potansiyel riskleri veya komplikasyonları nelerdir?
Bazı insanlar kateter çevresinde cilt enfeksiyonları geliştirir. Bakteriler kateter yoluyla karın içine girdiğinde oluşan bir enfeksiyon olan peritonit için de risk altındasınız. Ateş, karın ağrısı, bulantı ve kusma yaşayabilirsiniz.
Karın kateterini kullanmak ve karnınızı sıvıyla doldurmak zamanla karın kaslarını zayıflatabilir. Fıtık gelişebilir. Bu durum, ince bağırsak gibi bir organ karın kaslarından geçtiğinde ortaya çıkar. Göbek deliğinin yakınında veya karın ile üst uyluk arasındaki kasık bölgesinde bir şişkinlik hissedebilirsiniz. Doktorunuz fıtığı ameliyatla onarabilir.
Periton diyalizi sırasında vücudunuz diyaliz solüsyonundan bir şeker olan dekstrozu emer. Zamanla, bu ekstra şeker kilo alımına neden olabilir.
Kurtarma ve Outlook
Diyalize giren biri için görünüm (prognoz) nedir?
Diyalizde 10 ila 20 yıl yaşamak mümkündür. Görünüm yaşınıza, genel sağlığınıza, böbrek yetmezliğinin nedenine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Böbrek nakli yaptırırsanız, yeni böbreğiniz çalışmaya başladığında diyalizi durdurabilirsiniz.
Diyalizdeyken aktivite kısıtlamalarım olacak mı?
Diyalize giren birçok insan aktif yaşam sürmeye, çalışmaya, aile yetiştirmeye ve seyahat etmeye devam ediyor. Seyahat ettiğinizde, sağlık uzmanınız yeni yerinizdeki bir merkezde diyaliz almanız için düzenleme yapmanıza yardımcı olabilir. Her iki tür kendi kendine diyaliz yapıyorsanız, diyaliz solüsyonu torbalarını ve taşınabilir ev diyaliz makinesini (gerekirse) yanınıza alabilirsiniz.
Karın diyaliz solüsyonu ile dolduğunda, periton diyalizi kullanan kişilerin egzersiz veya belirli fiziksel aktiviteleri sınırlamaları gerekebilir. Aksi takdirde, diyalize giren kişiler için egzersiz genellikle uygundur. Sağlayıcınıza belirli etkinliklere veya sporlara katılma konusunda danışmalısınız.
Doktor Ne Zaman Aranır?
Doktoru ne zaman aramalıyım?
Aşağıdaki durumlarda sağlık uzmanınızı aramalısınız:
- İdrar yapma zorluğu.
- Baş dönmesi, bayılma, olağandışı susama (dehidratasyon) veya diğer düşük tansiyon belirtileri.
- Mide bulantısı ve kusma.
- AV fistül veya kateter bölgesinde ateş veya sızıntı ve kızarıklık gibi enfeksiyon belirtileri.
- Şiddetli karın ağrısı.
- Karın veya kasıkta olağandışı şişkinlik (fıtık).
Diyaliz, böbrek yetmezliği veya son dönem böbrek hastalığı (SDBY) olan kişiler için hayat kurtarıcı bir tedavidir. Süresiz olarak veya sadece böbrek nakli olana kadar diyalize bağlı kalabilirsiniz. Diyalizin farklı türleri vardır. Bazıları evde diyaliz yapmayı tercih ederken, bazıları ise hastaneye veya diyaliz merkezine gitmek ister. Sağlık uzmanınız, sizin için en uygun tedaviyi bulmak için diyaliz seçeneklerini sizinle birlikte gözden geçirebilir.
Discussion about this post