genel bakış
bunama nedir?
Demans, günlük yaşama müdahale edecek kadar şiddetli zihinsel işlevdeki düşüşü tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Demans belirli bir hastalık değildir. Düşünmeyi, hafızayı, akıl yürütmeyi, kişiliği, ruh halini ve davranışı etkileyebilen bir grup semptomdur.
Demans, beynin öğrenme, hafıza, karar verme ve dil ile ilgili bölümleri çeşitli enfeksiyon veya hastalıklardan etkilendiğinde gelişir. Demansın en yaygın nedeni Alzheimer hastalığıdır. Bununla birlikte, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans ve Parkinson hastalığına bağlı demans ve diğerleri gibi demansın bilinen çok sayıda başka nedeni vardır. Demans durumu yaşlanmanın normal bir parçası değildir.
Hafıza kaybıyla ilgili yaygın bir yanlış inanış, her zaman bir kişinin bunaması olduğu anlamına gelir. Hafıza kaybının birçok nedeni vardır. Hafıza kaybı tek başına demans tanısını mutlaka doğrulamaz. Bir kişi yaşlandıkça bir miktar hafıza kaybının normal olduğu da doğrudur (beyindeki bazı nöronlar biz yaşlandıkça doğal olarak ölür). Ancak, bu tür bir hafıza kaybı devre dışı bırakmaz.
Demans kimlerde görülür?
Demans, daha çok yaşlı insanlarda gelişme eğiliminde olduğu için ileri yaşta görülen bir hastalık olarak kabul edilir. 65 yaşın üzerindeki tüm insanların yaklaşık yüzde beş ila sekizinde bir tür bunama vardır ve bu sayı o yaşın üzerinde her beş yılda bir ikiye katlanır. 85 yaş ve üzeri kişilerin yarısından fazlasında bunama olduğu tahmin edilmektedir.
Demans türleri nelerdir?
Demanslar genellikle iki ana kategoriye ayrılır – Alzheimer tipi veya Alzheimer olmayan tip. Alzheimer hastalığı tipindeki demanslar, hafıza kaybı ve dil işlevi (afazi) gibi diğer beyin işlevlerinde bozulma semptomları ile tanımlanır; konuşma ile ilişkili kasları hareket ettirememe (dudak, dil ve çene; apraksi); veya algı, görsel veya diğer konuşma veya isim nesnelerini tanıyamama (agnoziler).
Alzheimer dışı demanslar, iki ana tipe ayrılan frontotemporal lober dejenerasyonları içerir. Bir tür öncelikle konuşmayı etkiler. Bir örnek, birincil ilerleyici afazi sendromlarıdır. Diğer tür, duygu, duygu, ilgi veya endişe eksikliği (kayıtsızlık) dahil olmak üzere davranıştaki değişikliklerle tanımlanır; bir “sosyal filtre”nin kaybı (disinhibisyon); kişilik değişikliği ve yürütücü işlevlerin kaybı (örgütlenme ve önceden plan yapma yeteneği gibi). Bu frontotemporal lob demanslarının her ikisinde de hafıza kaybı, hastalığın ilerleyen zamanlarına kadar nispeten hafiftir.
Alzheimer hastalığı olmayan diğer demanslar arasında vasküler bozukluklar (çoklu felç), Lewy cisimcikli demans, Parkinson bunaması ve normal basınçlı hidrosefali bulunur.
Belirtileri ve Nedenleri
Demansa ne sebep olur?
Demans, beyindeki hasardan kaynaklanır. Demansın birçok nedeni vardır. Demansın nedenleri genel olarak şu şekilde gruplandırılabilir:
- Alzheimer hastalığı, frontotemporal lober demans, Lewy cisimcikli demans, Parkinson hastalığı demansı ve Huntington hastalığı gibi dejeneratif nörolojik bozukluklar
- Beyindeki çoklu felçlerin neden olduğu çoklu enfarktüslü demans gibi vasküler bozukluklar
- HIV demans kompleksi ve Creutzfeldt-Jakob hastalığı gibi merkezi sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar, demans ve kas seğirmesi ve spazmı (miyoklonus) semptomlarıyla tanınan hızla kötüleşen ve ölümcül bir hastalık
- Uzun süreli uyuşturucu veya alkol kullanımı
- Depresyon
- Bazı hidrosefali türleri, beyinde gelişimsel anormallikler, enfeksiyonlar, yaralanmalar veya beyin tümörlerinden kaynaklanabilen bir sıvı birikmesi
Alzheimer hastalığı, tüm demansların yüzde 50 ila yüzde 70’ini oluşturur. Bununla birlikte, Alzheimer hastalığı olan birçok hasta, mini felçler gibi diğer vasküler beyin hastalıklarından da zarar görür. Demansa neden olan birden fazla beyin rahatsızlığı olan hastalar “karışık” demans olarak kabul edilir. Birkaç türü olan frontotemporal lober dejenerasyonlar, özellikle 50’li ve 60’lı yaşlardaki kişilerde önemli sayıda demanstan sorumludur. Lewy cisimcikli demans da son yıllarda artan sıklıkta teşhis edilmiştir. Demans ve Parkinson hastalığı arasındaki bağlantı hala tam olarak anlaşılmamış olsa da, bu hastalarda demansın yanı sıra Parkinsonizm’in de klinik belirtileri vardır.
Demansın belirtileri nelerdir?
Demansın erken belirtileri şunları içerir:
- Son olayları veya bilgileri unutmak
- Çok kısa bir süre içinde yorumları veya soruları tekrarlamak
- Yaygın olarak kullanılan öğeleri yanlış yerleştirme veya normal noktalara yerleştirme
- Tarih ve saati bilmemek
- Doğru kelimeleri bulmakta zorluk çekme
- Ruh hali, davranış veya ilgi alanlarında bir değişiklik yaşamak
Demansın kötüye gittiğine dair işaretler şunları içerir:
- Hatırlama ve karar verme yeteneği daha da azalır
- Konuşmak ve doğru kelimeleri bulmak daha zor hale geliyor
- Diş fırçalamak, kahve yapmak, televizyon kumandası çalıştırmak, yemek pişirmek ve faturaları ödemek gibi günlük karmaşık işler daha da zorlaşıyor.
- Akılcı düşünme ve davranış ve problem çözme yeteneği azalır
- Uyku düzeni değişikliği
- Anksiyete, hüsran, kafa karışıklığı, ajitasyon, şüphe, üzüntü ve/veya depresyon artışı
- Günlük yaşam aktiviteleriyle ilgili daha fazla yardıma ihtiyaç var – tımar etme, tuvalete gitme, banyo yapma, yemek yeme –
- Halüsinasyonlar (orada olmayan insanları veya nesneleri görme) gelişebilir
Yukarıda bahsedilen belirtiler bunamanın genel belirtileridir. Demans teşhisi konan her kişi, beynin hangi bölgesinin hasar gördüğüne bağlı olarak farklı semptomlara sahiptir. Belirli demans türlerinde ek semptomlar ve/veya benzersiz semptomlar ortaya çıkar.
Teşhis ve Testler
Demans nasıl teşhis edilir?
Demans tanısını doğrulamak, buna neden olan birçok hastalık ve durum nedeniyle ve semptomlarının diğer birçok hastalıkta ortak olması nedeniyle zor olabilir. Ancak doktorlar, kişisel tıbbi öykü sonuçlarına, mevcut semptomların gözden geçirilmesine, nörolojik (beyin) ve bilişsel (düşünme) testlerine, laboratuvar testlerine, görüntüleme testlerine (CT, MRI, PET taramaları) dayanarak ve etkileşim kurarak tanı koyabilmektedir. hasta ile.
Demansa işaret eden mevcut genel semptomlar, tanım gereği, hafıza, düşünme, akıl yürütme, kişilik, ruh hali veya davranış gibi zihinsel işlevlerde günlük görevleri yerine getirme becerisine müdahale edecek kadar şiddetli bir düşüştür. Hastalar bu alanlardaki sorunları belirlemek için zihinsel işlev testlerinden (hafıza testleri, dil becerileri, akıl yürütme ve yargı değerlendirmeleri, problem çözme görevleri, diğer düşünme becerisi testleri) geçerler. Bu alanlardaki değişiklikleri fark etmiş olabilecek aile üyeleri ve/veya yakın arkadaşlarla yapılan görüşmeler de yardımcı olabilir.
Laboratuvar testleri, tiroid sorunları ve B12 vitamini eksikliği gibi demansın nedeni olarak diğer hastalıkları ve durumları ekarte eder. Benzer şekilde, beyin taramaları demansın kaynağı olabilecek inme veya tümör belirtileri arayabilir. Bir PET taraması, Alzheimer hastalığının bir belirteci olan beyinde amiloid proteinlerinin bulunup bulunmadığını belirleyebilir.
Çoğu zaman, nörologlar ve geriatristler tanı koymada yardımcı olur.
Yönetim ve Tedavi
Demans tedavi edilebilir mi?
İlk olarak, tedavi edilebilir, geri döndürülebilir ve iyileştirilebilir terimlerindeki farkı anlamak önemlidir. Demansın tamamı veya neredeyse tüm biçimleri tedavi edilebilir, çünkü bunama hastalarında semptomların yönetilmesine yardımcı olacak ilaç ve destekleyici önlemler mevcuttur. Bununla birlikte, çoğu bunama türü tedavi edilemez veya geri döndürülemez kalır ve tedavi yalnızca mütevazı faydalarla sonuçlanır.
Bununla birlikte, bazı demans bozuklukları, tedaviden sonra hastanın normale dönmesiyle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Bu demanslara şunlar neden olur:
- İlaçların veya yasa dışı ilaçların yan etkileri; alkol
- Çıkarılabilir tümörler
- Subdural hematom, kafa travmasının neden olduğu beynin dış kaplamasının altında kan birikmesi
- Normal basınçlı hidrosefali, beyinde beyin omurilik sıvısının birikmesi
- B12 vitamini eksikliği gibi metabolik bozukluklar
-
Hipotiroidizm, düşük tiroid hormon seviyelerinden kaynaklanan bir durum
-
Hipoglisemi, düşük kan şekerinden kaynaklanan bir durum
- Depresyon
Geri dönüşü olmayan, ancak hafıza kaybı veya davranışa dayalı sorunlar için halen mevcut olan ilaçlara en azından kısmen yanıt verebilen demanslar şunları içerir:
- Alzheimer hastalığı
- Çoklu enfarktüs (vasküler) demans
- Parkinson hastalığı ve benzeri bozukluklarla ilişkili demanslar
- AIDS demans kompleksi
- Creutzfeldt-Jakob hastalığı
Demansı tedavi etmek için hangi ilaçlar mevcuttur?
Demansın en yaygın türü olan Alzheimer hastalığı için onaylanan ilaçlar aşağıda tartışılmaktadır. Bu ilaçlar aynı zamanda diğer bunama türlerinden bazılarını tedavi etmek için de kullanılır.
- kolinesteraz inhibitörleri (donepezil [Aricept®]rivastigmin [Exelon®]ve galantamin [Razadyne®])
- NMDA reseptör antagonisti memantin [Namenda®]
Bu iki ilaç sınıfı beyindeki farklı kimyasal süreçleri etkiler. Her iki sınıfın da bazı hastalarda hafıza fonksiyonunu iyileştirmede veya stabilize etmede bir miktar fayda sağladığı gösterilmiştir. Bu ilaçların hiçbiri altta yatan hastalığın ilerlemesini durdurmuyor gibi görünse de, yavaşlatabilir.
Diğer tıbbi durumlar demansa neden oluyorsa veya bunama ile birlikte mevcutsa, bu özel durumları tedavi etmek için kullanılan uygun ilaçlar reçete edilir.
önleme
Demans önlenebilir mi?
Demans önlenemese de, sağlık odaklı bir yaşam sürmek belirli demans türleri için risk faktörlerini etkileyebilir. Kan damarlarını kolesterol birikiminden uzak tutmak, normal kan basıncını korumak, kan şekerini kontrol etmek, sağlıklı bir kiloda kalmak – temel olarak, olabildiğince sağlıklı kalmak – beyni mümkün olan en yüksek seviyede çalışması için ihtiyaç duyduğu oksijen ve besinlerle besleyebilir. seviye. Alabileceğiniz belirli sağlıklı adımlar şunları içerir:
- Sigara içmeyi bırak
- Tam tahıllar, sebzeler, meyveler, balık ve kabuklu deniz ürünleri, fındık, fasulye, zeytinyağı ve sadece sınırlı miktarda kırmızı etle dolu bir Akdeniz diyeti uygulayın.
- Egzersiz yapmak. Haftanın çoğu günü en az 30 dakika egzersiz yapın.
- Beyninizi meşgul tutun. Bulmacaları çözün, kelime oyunları oynayın ve diğer zihinsel uyarıcı aktiviteleri deneyin. Bu faaliyetler demansın başlamasını geciktirebilir.
- Sosyal olarak aktif kalın. İnsanlarla etkileşim; güncel olayları tartışmak; aklını, kalbini ve ruhunu meşgul et.
Beraber yaşamak
Doktorunuzu ne zaman görmelisiniz?
Siz veya arkadaşlarınız ve aileniz aşağıdakilerde değişiklikler görürseniz doktorunuzdan randevu alın:
- Senin hafızan
- zihinsel işleyişiniz
- Günlük görevleri yerine getirme yeteneğiniz
- Davranışınız
- Kişiliğiniz
Discussion about this post